Het onzichtbare laat zich goed filmen. Een shot van een lege ruimte wordt angstaanjagend door de suggestie dat daar toch iemand staat.
Leigh Whannell (INSIDIOUS: CHAPTER 3, UPGRADE) maakt goed gebruik van de onzichtbaarheid van zijn antagonist. Dat klinkt logisch, maar denk eens terug aan Paul Verhoevens HOLLOW MAN: daarin kon Verhoeven de verleiding niet weerstaan de onzichtbare man voortdurend te laten zien, door vloeistof over hem heen te gooien of hem door stoom te laten wandelen. Allemaal om de destijds indrukwekkende special effects te laten zien, natuurlijk. Maar de potentiële spanningsbron ‘waar is ie nou?’ bleef grotendeels onbenut. Dat pakt Whannell slimmer aan. Ja, de onzichtbare man loopt een keertje door de regen, want het is leuk om water van een mensvormige ‘leegte’ te zien druipen. Maar op z’n engst is hij wanneer je niet eens zeker weet dát hij er is.
De titelfiguur is niet de protagonist in Whannells film, die officieel wel, maar in feite nauwelijks een bewerking is van H. G. Wells’ gelijknamige roman. Dat de onzichtbare man in beide verhalen Griffin heet, kan eigenlijk als knipoog beschouwd worden. Veel verder gaan de gelijkenissen niet.
Deze Griffin is de vriend van hoofdpersoon Cecilia (Elisabeth Moss). Op een nacht vlucht ze bij hem weg. Whannell vindt het niet nodig om ons de aanleiding te tonen, en gelijk heeft hij: de voorzichtigheid waarmee Cecilia ’s nachts door het huis sluipt zegt genoeg. Voordat ze weggaat bevrijdt ze de hond van zijn schok-halsband. Nog voordat we hem hebben zien praten, weten we zeker dat Adrian Griffin, wetenschapper in de optica, een enorme klootzak is.
Twee weken later hoort Cecilia dat Adrian zelfmoord gepleegd heeft. Dan begint de ellende pas goed. Whannell gaat eerst heel suggestief te werk. Door Cecilia van een afstandje door een deuropening te filmen, geeft hij de indruk dat ze begluurd wordt. Of hij laat haar met wantrouwende blik de leegte in turen. Eigenlijk vertelt hij ons niets, maar de aanwezigheid van een onzichtbare dreiging wordt akelig voelbaar.
Dan beginnen er mysterieuze dingen te gebeuren. Eerst verdwijnt een mes van het aanrecht. Prachtshot: het mes ligt ongeveer in het midden van het beeld, maar er gebeurt zo lang niets dat de ogen geneigd zijn de rest van de ruimte te verkennen. De ene kijker zal zien hoe het mes weggehaald wordt door een onzichtbare hand, de ander laat de blik even dwalen en ontdekt plotseling dat het mes verdwenen is. Dat fenomenale gebruik van de ruimte, met het terechte vertrouwen dat de kijker altijd op zoek zal zijn naar iets onzichtbaars, maakt THE INVISIBLE MAN bloedspannend.
Dat de narigheid een stuk verder gaat dan een zoekgeraakt mes, spreekt voor zich. De onzichtbare man doet alles om Cecilia van haar vrienden en familie te isoleren (zoals dat vaak gaat in giftige relaties), en zorgt dat ze overkomt als een mentaal instabiele vrouw. Niemand gelooft haar verhalen, natuurlijk. Daarmee heeft THE INVISIBLE MAN een even actueel als tijdloos thema. De onzichtbare man staat niet alleen voor gewelddadige misbruikers, maar ook voor de vaak onzichtbare invloed van mannen op het leven van vrouwen; voor elke keer dat een vrouw ’s nachts alleen op straat over haar schouder kijkt, of ’s ochtends in haar kledingkeuze rekening houdt met de mannelijke blik.
Met UPGRADE en nu THE INVISIBLE MAN plaatst Leigh Whannell, al langer actief als scenarist (SAW, INSIDIOUS), zich plotseling naast Jordan Peele, Robert Eggers en Jennifer Kent in het rijtje beginnende genreregisseurs om in de gaten te houden. Hoe groot mijn affectie voor de versie van James Whale (FRANKENSTEIN, BRIDE OF FRANKENSTEIN) uit 1933 ook is: die van Leigh Whannell is de beste INVISIBLE MAN. En wie James Whale overtreft, die kan wat.
Distributie: UPI (NL: 5 maart) Copyright Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 5 maart 2020.
