Na een gemengde ontvangst op het filmfestival van Cannes kortte Quentin Tarantino zijn INGLOURIOUS BASTERDS behoorlijk in. Het oorlogssprookje over de Tweede Wereldoorlog, een joodse revenge squad en de bios onder Nazi-bezetting, verveelt nu geen moment.
Dat Tarantino de titel kopieerde van Enzo G. Castellari hoeven we Schokkend Nieuws-lezers niet meer te vertellen. QUEL MALEDETTO TRENO BLINDATO heette het Italiaanse origineel uit 1978, en veel verder dan de Amerikaanse exporttitel gaat de overeenkomst niet. Toch wordt de regisseur die verder verantwoordelijk was voor films als KEOMA en 1990: THE BRONX WARRIORS uitgebreid bedankt en kreeg hij zelfs een cameo toebedeeld. Zo kennen we Tarantino weer. Met personages die namen dragen als Aldo Raine, Hugo Stiglitz en Ed Fenech brengt hij een eresaluut aan zijn helden en heldinnen. Soundtrack en scènes citeren aan de lopende band uit bekende en minder bekende westerns en oorlogsfilms. INGLOURIOUS BASTERDS opent doodleuk met: ‘Once Upon a Time in Nazi Occupied France 1941’. Een Tarantineske grap die eigenlijk te passé is voor woorden – tenzij Tarantino ‘m zelf maakt natuurlijk.
Tarantino opent de film ook als een echte spaghettiwestern. De confrontatie tussen boer Perrier LaPadite en nazi-kolonel Hans Landa (Christoph Waltz) gaat natuurlijk weer met de nodige verbale vituositeit gepaard, maar is daarnaast ook spannend en hilarisch. Landa verklaart op zoek te zijn naar ‘Jewish derry famers’ terwijl hij zijn enorme pijp stopt en rondloopt op de vloerplanken waaronder de gehele familie Dreyfus verscholen ligt. Alleen dochter Shosanna (Mélanie Laurent) weet aan de beruchte jodenjager te ontkomen. Minstens zo berucht is ‘der Jüdenbär’. Hitler denkt zelfs dat het een Golem betreft, maar in werkelijkheid gaat het om een van de beruchtste leden van de Inglourious Basterds. Dit groepje Joodse vechtjassen achter vijandelijke linies is alleen uit op ‘100 Nazi Scalps’. Sgt. Donny Donowitz (Eli Roth), de ‘beer’ in kwestie, knuppelt zijn nazi’s dood, terwijl luitenant Aldo Raine (Brad Pitt) en de andere Basterds goedkeurend toekijken. De enkele zuurkoolvreter die het overleeft, krijgt een swastika op het voorhoofd getatoeëerd. Jaren later lopen kolonel Landa, de Basterds en Shosanna Dreyfus elkaar tegen het lijf in Cinema Le Gamarr te Parijs. De première van de nazi-propagandafilm STOLTZ DER NATION wordt bijgewoond door de gehele top van de NSDAP. Een kans voor de Basterds om Adolf Hitler zélf ‘effe uit te vegen’. Maar Soshanna heeft zo haar eigen plannen.
De grote ster van INGLOURIOUS BASTERDS is zonder enige twijfel Christoph Waltz. De acteur, die de rol van kolonel Landa speelt, kreeg in Cannes die erkenning ook, maar u moet hem beslist zelf apfelstrudel zien eten. Goede tweede is Brad Pitt. Zijn luitenant Aldo ’the Apache’ Raine is niet bepaald de slimste en dat maakt de scène waarin hij zich met opgeblazen kaken voor Italiaan probeert uit te geven onweerstaanbaar. En op drie: Mike Meyers als Britse generaal: ‘That-a boy Hicox (…) We have all the rotten eggs in one basket.’
Behalve voor de hand liggende filmverwijzingen (THE DIRTY DOZEN, THE BATTLE OF ALGIERS, KELLY’S HEROES) en minder voor de hand liggende (David Bowie’s titelsong uit CAT PEOPLE) gaat INGLOURIOUS BASTERDS ook over een omstreden deel van de Duitse en Franse filmgeschiedenis. In de jaren voor de oorlog werkten Duitse en Oostenrijkse regisseurs als Georg Wilhelm Pabst en Max Ophüls regelmatig in Parijs. Pabst werd beroemd door zijn grauwe films over de crisisjaren en door enkele pacifistische films, maar in INGLOURIOUS BASTERDS zie we vooral de posters voorbijkomen voor DIE WEIßE HÖLLE VOM PIZ PALÜ (1929). Een avontuur over dappere bergbeklimmers – met een hoofdrol voor niemand minder dan Leni Riefenstahl. In het fictieve STOLTZ DER NATION herkennen we natuurlijk moeiteloos haar TRIUMPH DES WILLENS. Op de pui van Cinema Le Gamarr wordt overigens ook LE CORBEAU aangeprezen – een film uit 1943 waarin brieven met anonieme beschuldigingen angst en paranoia zaaien in een Frans stadje. De film wordt tegenwoordig meestal gezien als aanklacht tegen de Gestapo en het Vichy-regime, maar omdat regisseur Henri-George Clouzot filmde voor het Duitse productiehuis Continental werd de film destijds als collaboratie beschouwd. Na de bevrijding kreeg Clouzot een tweejarig werkverbod. Tarantino opent kortom, een cinematografische can of worms.
Dat is boeiende filmgeschiedenis, maar het is niet zo heel duidelijk wat Tarantino ermee wil. Bijna al zijn vorige films waren een pleidooi voor vergeten of miskende genres. Nu lijkt hij daar niet op uit, of overtuigt misschien minder. Visueel is INGLOURIOUS BASTERDS knap, maar, enkele scènes uitgezonderd, niet opvallend anders. Het plan van Shosanna Dreyfus lijkt even de aanzet te zullen geven tot een betoog over verzet en de kracht van de cinema – maar dat idee komt helaas niet uit de verf. Dat is het belangrijkste minpunt aan INGLOURIOUS BASTERDS. Hadden vorige films behalve verbluffende dialogen en beelden ook nog iets te melden – in KILL BILL VOLUME 2 bijvoorbeeld over wraak en moederschap – INGLOURIOUS BASTERDS gaat echt alleen maar over zichzelf. Een uiterst geslaagde oorlogskomedie van een meesterlijke regisseur, maar zijn universum raakt wel steeds leger.
DI: Warner (BE: 19 augustus, NL: 27 augustus)
Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 19 augustus 2009.
