Terwijl het door Andrew Niccol geschreven THE TRUMAN SHOW volle zalen trekt en nu al getipt wordt als grote Oscarwinnaar voor volgend jaar, krijgt Niccol’s regiedebuut GATTACA in Nederland een bescheiden videorelease. Jammer, want de films hadden samen een aardige double bill opgeleverd voor een Orwelliaans avondje.
In de ‘not too distant future’ is de genetische wetenschap namelijk zo ver ontwikkeld dat men aan de hand van een haar of bloeddruppel alles over een persoon te weten kan komen. Naam, levensverwachting en lichamelijke gebreken. Die laatste komen bij ‘normale’ mensen, de valids, echter niet meer voor. Valids zijn in een laboratorium samengesteld uit het beste genetisch materiaal van beide ouders. Degenen die op de ouderwetse manier zijn verwekt, de in-valids, of degenerates, zijn gelimiteerd in het beklimmen van de maatschappelijke ladder. .In-valid Vincent (Hawke) wil bijvoorbeeld dolgraag astronaut worden, wat onmogelijk is. Maar net als Truman Burbank trotseert ook dit personage van Niccol zijn dominante omgeving. Vincent neemt de identiteit van de verlamde valid Jerome (Law) aan, en wordt prompt aangenomen bij Gattaca, de NASA van de toekomst. Jerome voorziet Vincent iedere dag van bloed en urine om hem door de talloze controles heen te krijgen. Alles lijkt goed te gaan – Vincent staat zelfs op het punt om zijn begeerde ruimtereis te maken – totdat Gattaca’s directeur wordt vermoord en de politie een in-valids oogwimper vindt.
GATTACA is een welkome terugkeer naar jaren ’70-films als LOGAN’S RUN en ROLLERBALL, die zich afspeelden in een angstwekkende toekomstige maatschappij. Het is echter jammer dat de wereld van GATTACA lang niet zo naargeestig en beklemmend is als hij had kunnen zijn. Hoe miserabel het leven van de in-valids als arbeidersklasse is, zien we niet. Net als THE TRUMAN SHOW gaat deze film over het verzet van één individu, met dat verschil dat bij genoemde film ook slechts één individu onderdrukt werd. Hier mis ik toch echt wat maatschappelijke achtergronden. Ik hoopte al stiekem op volksopstanden van de in-valids à la SOYLENT GREEN waarin hele meutes door de oproerpolitie met bulldozers van de straat werden geveegd. Daarnaast is er nog meer op GATTACA aan te merken. De romantische subplot tussen Hawke en Thurman is overbodig, het moordmysterie heeft een hoog Derrick-gehalte en de meeste bijrollen blijven oppervlakkig, met uitzondering van Jude Law’s verbitterde valid.
Niettemin is GATTACA een boeiende film. Vincent heeft een goed uitgewerkte achtergrond meegekregen en zijn strijd is invoelbaar. We moeten immers allemaal vechten om onze ambities te verwezenlijken. Daarbij is Vincent’s doel (’to boldly go’) de droom van het kind in ieder van ons. Verder ziet de film er bijzonder goed uit (oogstrelend camerawerk en een combinatie van steriele, strakke set design en jaren ’40 mode), en heeft hij een prettig kalm tempo. Maar wellicht is Niccol’s grootste verdienste dat hij een genuanceerder beeld schetst van de gevolgen van genetische manipulatie dan het vaakgebruikte doembeeld van de aan Ira Levin ontleende Adolfjes.
Copyright Roel Haanen. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijkl gepubliceerd in Schokkend Nieuws #38, december 1998.
