Bij de begintitels lezen we hoe Drs. F. Sherwood Rowland en Mario Molina in 1974 het gat in de ozonlaag ontdekten. De film die we bekijken draaide amper drie jaar later in de bioscopen. ‘This picture dramatizes what COULD happen IF we continue to do nothing.’ DAY OF THE ANIMALS (1977) wordt met enig recht beschouwd als de ultieme Nature Strikes Back!-film. Regisseur William Girdler, die in 1976 ook GRIZZLY maakte, wist wel hoe hij uit de actualiteit een monsterhit kon scoren.
De productieve William Brent Girdler (Jefferson County,1947) maakte tussen 1972 en 1978 maar liefst negen films. Hij debuteerde met de horrorfilms ASYLUM OF SATAN (1972) en THREE ON A MEATHOOK (1973). Met de black cop/white cop-actiefilm THE ZEBRA KILLER (1973) speelde Girdler zich in de kijker bij Sam Arkoff. Voor diens American International Pictures maakte hij in 1974 ABBY – een zwarte versie van THE EXORCIST – en SHEBA BABY (1975), zeker niet de beste blaxploitationfilm, maar dankzij de vele kostuumwisselingen van Pam Grier nog altijd leuk om te zien.
JAWS with claws
Girdlers eerste films bewezen al dat hij een neus had voor succesformules en schaamteloos jat-werk. ABBY was redelijk succesvol met een opbrengst van 4 miljoen dollar, maar Girdlers werkelijke kaskraker werd GRIZZLY(1976). De film bracht wereldwijd meer dan 30 miljoen op.
Op de ‘30th anniversary double disc special edition’ die dit jaar werd uitgebracht door Media Blasters blijven scenaristen David Sheldon en Harvey Flaxman een beetje flauw volhouden dat GRIZZLY op een origineel idee is gebaseerd, maar het was natuurlijk gewoon het eerste van talloze JAWS-plagiaten. Christopher George – één en al boyish charm – speelt de rol van de parkwachter die het moet opnemen tegen een metershoge grizzlybeer én tegen de autoriteiten. Want net als in JAWS wil men het park ondanks alle waarschuwingen openhouden. Net als in de haaienfilm speelt een natuurvriend een grote rol en ook hier zien we door de ogen van het rogue animal hoe de slachtoffers schrikken, rennen en ten onder gaan. Leuk detail is dat het point-of-view-shot daadwerkelijk even omhoog gaat op het moment dat de beer op zijn achterste poten gaat staan. Acteur Andrew Prine is op het bonusmateriaal gelukkig wél sportief en vertelt hoe hij zíjn versie van Robert Shaws monoloog over de USS Indianapolis improviseerde.
Prine en zijn collega-acteurs moesten werken met een zeer onvolledig script. Snelheid was geboden. JAWS kwam in juni 1975 uit en er waren natuurlijk meer kapers op de kust. Sheldon en Flaxman schreven in acht dagen een scenario. William Girdler zag het, eiste de regie voor zich op en zorgde voor financiering via de beruchte distributeur Edward L. Montoro. De film werd in vier weken geschoten. In november en december, want hoewel het script hotpants en T-shirts voorschreef, kon het einde van de winter niet worden afgewacht.
Het is het soort hit-and-run-productie waarvan William Girdler een carrière maakte. En met succes: GRIZZLY is erg onderhoudend. De plaatjes van cameraman William Asman zien er mooi uit en Prine en Richard Jaeckel profiteren van het onvolledige script door er met veel plezier op los te improviseren. Jaeckel zet bovendien een erg leuke einzelgänger van een natuurvriend neer. Maar bovenal, de film biedt wat-ie belooft. Al vanaf de eerste aanval op twee nietsvermoedende kampeersters stelt de beer niet teleur. In een prachtige montage zien we het arme slachtoffer woest heen en weer geslingerd worden en een afgerukte arm het struikgewas invliegen. Girdler doseert het bloedvergieten en sorteert daarmee groter effect. De aanval op de vrouwelijke park ranger die om onverklaarbare reden opeens een bad onder de waterval neemt, blijft redelijk ingehouden. De aanval op het jongetje dat bij het witte hek met z’n konijntje speelt, is daarentegen van een ongehoorde bruutheid. ‘Is little Bobby alive?’, vraagt Joan McCall na afloop. ‘Part of him is,’ antwoordt George. Met dan soort scènes en teksten kom je in deze smaakvolle tijden niet meer weg.
Slechte deal
Nu zal goede smaak het laatste zijn waarover Girdler zich zorgen maakte. De filmografie van de jong gestorven filmmaker – volgens Prine in het gewone leven een keurige kerkganger – leest meer als die van een bluffer en halve oplichter. In de korte featurette die in 1976 gemaakt werd, treedt Girdler op als een soort spreekstalmeester op de kermis die de gevaren van een ‘wilde’ beer op de set vet aandikt. Dat zijn halve oeuvre bestaat uit jatwerk, zegt natuurlijk ook wat. Van zijn laatste film, THE MANITOU, is bekend dat hij bij de studio domweg blufte dat hij al een script had, terwijl hij nog niet eens de rechten op het boek kon betalen.
Maar écht geslepen was Girdler ook weer niet. Toen Warner Bros. dreigde met een rechtszaak wegens plagiaat, was hij zo naïef om in de krant toe te geven dat hij ABBY had gemaakt om op het succes van THE EXORCIST mee te varen. Arkoff en Warner sloten daarop een overeenkomst die inhield dat ABBY niet zonder Warners toestemming vertoond mocht worden. Girdler zag geen cent.
Nog slechter verliep de deal met GRIZZLY. De film was de best verkopende independent van 1976, maar distributeur Edward Montoro stak alle winst in eigen zak. Montoro’s Film Ventures International (FVI) specialiseerde zich in de distributie van B-films. Het bedrijf had in 1969 een hit met de Bud Spencer en Terence Hill western BOOT HILL en verdiende 9 miljoen dollar met de exorcist rip-off BEYOND THE DOOR (Ovidio G. Assonitis, 1974). Girdler en scenaristen Sheldon en Flaxman moesten Montoro uiteindelijk voor het gerecht slepen om iets van de opbrengst van GRIZZLY te zien. Overigens volhardde Montoro in zijn dwalingen. Hij bracht in 1982 de Italiaanse haaienfilm L’ULTIMO SQUALO / THE GREAT WHITE in de VS uit en werd prompt aangeklaagd door Steven Spielberg. In 1984 ging FVI failliet. Montoro verdween met enkele miljoenen dollars van de aardbodem.
Baas boven baas, zullen we maar zeggen. Montoro’s weigering iets van de winst van GRIZZLY af te staan, betekende voor Girdler dat hij ondanks zijn monsterhit platzak was. Hij logeerde in 1976 in het gastenverblijf van Leslie Nielsen. De acteur was toen nog geen komiek, maar betrokken bij twee andere projecten van Girdler: PROJECT KILL en, tussen de opnames van die film door, DAY OF THE ANIMALS.
Weird day
DAY OF THE ANIMALS (1977) is eigenlijk vooral een poging van William Girdler om een rip-off te maken van een film van… William Girdler. GRIZZLY, maar dan met meer dieren.
Gids Steve Buckner (opnieuw Christopher George) trekt met een groepje toeristen de bergen in. Het is een raar zooitje: een doodzieke American Football-vedette, een professor, een moeder en haar zoontje, een advocatenstel, een journaliste, een indiaan en een reclameman (Leslie Nielsen). Ze worden gadegeslagen door een waakzame havik. Langzaamaan volgen ook een gier, een roedel honden, ratten, poema’s, een beer en talrijke andere dieren hun spoor. ‘It’s a weird day’, klaagt sheriff Tucker aan het begin van de film, ‘Sun is burning right through you, and it ain’t even hot.’ Uitgerekend die dag maken, als gevolg van het gat in de ozonlaag, alle dieren boven de 1500 meter amok. Arme rugzaktoeristen.
Hoewel? Een van de zwaktes van de film is dat het niet lukt om sympathie op te brengen voor de personages. De emotionele toestand van de zieke American Footballplayer, de huwelijksperikelen van het uitgebluste koppel, de ontluikende liefde tussen de gids en de journaliste, het laat ons allemaal koud. Naar goed gebruik is de mens zélf zijn grootste vijand, en het is Leslie Nielsen die ons dit duidelijk moet maken. De man zet echter zo’n ridicuul fascistische reclameman neer, dat hij geen moment serieus te nemen valt. ‘Mighty advertising executive speak with empty head!’, zoals de indiaan het bondig samenvat.
Alles bij elkaar is DAY OF THE ANIMALS een stuk minder geslaagd dan GRIZZLY. Een film als FROGS (George McCowan, 1972) wist bovendien met meer succes acteurspel en natuuropnames tot een spannend geheel te smeden. Toch is de scène waarin advocatenvrouw Mandy door een roofvogel wordt aangevallen behoorlijk spannend. Net als het moment waarop Frank, gadegeslagen vanuit een auto door een klein meisje, door ratelslangen en honden wordt gebeten. Helaas zijn dat nou net de twee scènes die bijna beeldje voor beeldje herinneren aan THE BIRDS van Hitchcock.
N.B.: Ed Montoro bracht de film enkele jaren later opnieuw uit als SOMETHING IS OUT THERE!
Brok in de keel
De beer in GRIZZLYwerd gedresseerd door stuntman Monty Cox, en deze herhaalde zijn trucjes voor DAY OF THE ANIMALS. Tussendoor werkte hij nog even aan CLAWS (1977) van regisseurs Richard Bansbach en R.E. Pierson. Die film serveerde Girdler een koekje van eigen deeg met de hondsbrutale slogan ‘One killer Grizzly towers above the rest!’ Ook Susan Backlenie was dierentrainer bij beide films. Zij verwierf vooral bekendheid in de categorie ‘eerste-vrouwelijk-slachtoffer-in-een-dierenfilm’. Niet alleen viel ze in DAY OF THE ANIMALS als eerste ten prooi aan een agressieve roofvogel, ze werd vooral beroemd als Chrissie Watkins, het meisje dat aan het begin van JAWS wordt verorberd.
Na DAY OF THE ANIMALS beëindigde William Girdler PROJECT KILL en begon aan de verfilming van Graham Mastertons bestseller THE MANITOU. Opnieuw een film over demonische bezetenheid, maar in dit geval van een buitengewone soort. De tumor die in de nek van Susan Strasberg groeit, blijkt in werkelijkheid de foetus te zijn waarmee een vierhonderdjarige indiaanse geest probeert terug te keren! Tony Curtis speelt de hoofdrol in deze THE EXORCIST rip-off met ROSEMARY’S BABY-elementen.
De film was een behoorlijk succes – postuum, want op 21 januari 1978 sneuvelde William Girdler tijdens een helikopterongeluk. Het luchtvoertuig, zo prominent aanwezig in GRIZZLY en DAY OF THE ANIMALS, verongelukte in de Filippijnen toen de onervaren piloot onder elektriciteitskabels probeerde door te vliegen. Wanneer het over de dood van Girdler gaat, acteert David Sheldon op het bonusmateriaal van GRIZZLY een brok in de keel. De scenarist/producent die in 1983 nog een mislukte poging deed om GRIZZLY 2 van de grond te krijgen geeft de jong gestorven regisseur een onbedoeld cynisch in memoriam mee. ‘Billy had net zo goed kunnen worden als Steven Spielberg.’
Voor eeuwig in de schaduw van JAWS en de andere originelen. William Girdler zelf zat er niet mee: ‘Ripping off an audience is a much more serious thing than ripping off a story.’ Miljoenen bioscoopbezoekers waren dat van harte met hem eens.
Extra’s: ***. Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #72, winter 2006.
