Een reusachtige schaduw valt over dat deel van de maan waar de bemanning van de Apollo 11 in 1969 de Amerikaanse vlag plantte. De kijker, door de voorpubliciteit in de juiste stemming gebracht, wrijft zich vergenoegd in de handen. De schaduw duidt namelijk niet op een voorbijkomende meteoriet of een nieuwe maanlanding, maar op het slagschip van een buitenaardse invasiemacht.
Een paar duizend kilometer verderop klinkt in een sterrenwacht R.E.M.’s ‘It’s the end of the world as we know it.’ Inderdaad, het feest kan beginnen. Net voor de dampkring houdt het enorme moederschip halt en lost een stel vliegende schotels, ieder 24 kilometer in doorsnede. De schotels spoeden zich naar verschillende plekken op aarde, maar alleen de aankomst boven New York en Washington wordt uitvoerig in beeld gebracht. Opnieuw werpen de luchtschepen hun dreigende schaduwen over diverse symbolen van nationale (Amerikaanse) trots: het Vrijheidsbeeld, het Capitool, het Lincoln Memorial en tenslotte het Witte Huis. Nadat de vijand zijn positie heeft ingenomen, volgt een flitsende kennismaking met de helden van het verhaal. In de traditie van de mini-serie is dat een bijeengeraapt zootje, variërend van een dronken piloot die zijn geld verdient met het besproeien van gewassen (Quaid) tot de president van de VS zelf (Pullman). Andere sleutelfiguren zijn de luchtmachtofficier (Smith) die de primeur op zijn naam brengt een alien met de blote vuist knock-out te slaan (‘That’s what I call a close encounter’), en de electromonteur (Goldblum) die bij toeval ontdekt wat de indringers van plan zijn en tenslotte de truc bedenkt waarmee de dreigende apocalyps voorkomen kan worden.
Zelden vuurde Hollywood in zo korte tijd zoveel blockbusters op het bioscooppubliek af als deze zomer. Als we de kwaliteit van een film afmeten aan de snelheid waarmee hij de magische grens van honderd miljoen dollar aan recettes passeert, waren TWISTER, MISSION:IMPOSSIBLE en INDEPENDENCE DAY de absolute hoogtepunten van het seizoen. Of ze artistiek en ambachtelijk aan de hoge verwachtingen voldeden, was iets wat uitsluitend door recensenten werd betwijfeld. De films gingen gewoon door met het breken van formidabele records: TWISTER en INDEPENDENCE DAY hebben inmiddels ieder meer dan tweehonderd miljoen dollar opgebracht.
Gezien de staat van dienst van de uit Duitsland afkomstige regisseur Emmerich, tot aan STARGATE een beklagenswaardige Spielberg-wannabee, is vooral het succes van de laatste film een verbazingwekkend fenomeen. Maar Emmerich is dan ook opgehouden de perfecte imitatie na te streven, zoals in zijn debuut annex E.T.-rip off JOEY (a.k.a. MAKING CONTACT). INDEPENDENCE DAY is zelfs een soort anti-Spielberg, in die zin dat de buitenaardse wezens, in tegenstelling tot hun voorgangers uit CLOSE ENCOUNTERS OF THE THIRD KIND, het slechtste met de mensheid voor hebben. Dat maakt de film nog niet origineel, integendeel. Net zoals illusionist David Copperfield zich er niet voor geneert stokoude variété-nummers als het doorgezaagde weesmeisje in een high-tech versie aan het publiek te presenteren, zo recycelt Emmerich met behulp van de computer klassieken uit het SF-genre, van WAR OF THE WORLDS uit 1953 tot STAR WARS uit 1977. De scepsis waarmee in CLOSE ENCOUNTERS en E.T. tegen autoriteiten werd aangekeken, heeft bovendien plaatsgemaakt voor een vorm van hysterisch patriottisme dat net als de aliens en hun ruimteschepen uit de paranoide jaren ’50 lijkt te stammen.Hilarisch hoogtepunt is het moment dat Mr. President aan boord van een straaljager stapt om de marsmannetjes hoogstpersoonlijk op hun donder te geven.
Je kunt INDEPENDENCE DAY tot op het bot analyseren en de film tenslotte afdoen als ergerlijke militaristische propaganda. Het Engelse filmblad Sight and Sound sprak in dit verband van ‘pimping for the Pentagon.’ Maar het is een stuk aangenamer om lui achterover te zakken en je willoos over te geven aan de geÅ¡liede pretmachine die de film ook is. Het heeft iets pervers om na beelden van massa-vernietiging over te snijden naar de hilarische scène waarin Smith vloekend tegen een bewusteloze alien staat aan te schoppen. Maar het is ook de sleutel tot het succes van de film – dat razendsnelle schakelen tussen drama en humor, suspense en actie, ernst en ironie.
INDEPENDENCE DAY is niet één film, maar wel twintig films tegelijk, en die dan weer verspreid over verschillende genres: de space opera, de rampenfilm, actiefilm, komedie, noem maar op. Een doorlopend feest der herkenning voor filmgekken; een sensationele kermis-attractie voor het hele gezin, een hart onder de riem van conservatief Amerika en één lange knipoog aan het adres van intellectuelen die eigenlijk niet van dit soort films houden. Geen wonder dat na Cruise en Schwarzenegger zelfs de reuzen-tornado van De Bont zich uiteindelijk gewonnen gaf. Er valt simpelweg niet op te boksen tegen een film die alle andere in zich heeft opgeslokt.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #25, juli/september 1996.
