Met het indrukwekkende WAR FOR THE PLANET OF THE APES is maar weer eens bewezen dat het ook anders kan: de driedelige reboot overtreft de oorspronkelijke filmfranchise op alle fronten.
In SN#108 maakten Lieuwe van Albada en ondergetekende al een kleine tijdlijn van de filmreeks uit de jaren zeventig. De sciencefictionklassieker PLANET OF THE APES (Franklin J. Schaffner, 1968) was het begin- én het eindpunt. Geïnspireerd op het boek La Planète des Singes van de Franse schrijver Pierre Boulle vertelde het ons hoe het er in het jaar 3978 voor de mensheid uit zal zien: heel slecht. Waarna BENEATH THE PLANET OF THE APES (Ted Post, 1970), ESCAPE FROM THE PLANET OF THE APES (Don Taylor, 1971), CONQUEST OF THE PLANET OF THE APES (J. Lee Thompson, 1972) en BATTLE FOR THE PLANET OF THE APES (Thompson, 1973) die pessimistische toekomstsvisie nog wat verder uitdiepten. Dit waren de jaren vóór het onbekommerde STAR WARS (George Lucas, 1977); sciencefiction was vooral somberen. In de APES-franchise: over rassenconflicten, slavernij, de dreigende nucleaire oorlog, de inherent domme en slechte mens… Taylors legendarische laatste woorden waren aan ons gericht: “Ah, damn you! God damn you all to hell!”
Toen scenarioschrijvers Rick Jaffa en Amanda Silver en regisseur Rupert Wyatt de reboot in 2011 startten met RISE OF THE PLANET OF THE APES was meteen duidelijk dat ze in die geest bleven doorwerken. De prequel, waarin een virus van het bedrijf GenSys verantwoordelijk blijkt voor de apenopstand, is een film die kritische vragen stelt over dierenwelzijn en biotechnologie. Die film maakte ook duidelijk dat de nieuwe reeks de oude film in technisch opzicht meteen voorbij schoot. De schitterende CGI en performance capture zorgden voor een bijzonder moment in de bioscoop: volledige inleving in de emoties van niet-menselijke personages. Will Rodman (James Franco) was alleen in naam protagonist. Chimpansee Ceasar (Andy Serkis) stal ons hart.
Over character arc gesproken! Wat een indrukwekkende emotionele ontwikkeling maakte Ceasar door in die drie films. Van zijn eerste momenten van zelfbewustzijn en de ontdekking van taal in RISE naar, tien jaar later, DAWN OF THE PLANET OF THE APES (Matt Reeves, 2014), waarin het draait om zijn leiderschapskwaliteiten. Waar de getraumatiseerde en wraakzuchtige bonobo Koba de wapens oppakt, is het de gezaghebbende Caesar die mens en aap laat weten: “Apes do not want war, but we fight if we must”. Het derde deel gaat nog verder: Ceasar staat een zware morele beproeving te wachten. Hij verandert in een bijna Bijbelse figuur: Job, Jezus, Mozes…
WAR FOR THE PLANET OF THE APES, opnieuw geregisseerd door Matt Reeves. die we ook kennen van CLOVERFIELD en LET ME IN, speelt zich twee jaar na het vorige deel af. Sinds de dood van Koba is Caesar in een oorlog met de mensen verwikkeld die hij nooit gewild heeft. De openingsscènes zien eruit als een Vietnamfilm. ‘Bedtime for Bonzo’ lezen we op de soldatenhelmen. Iemand schreef op een muur: ‘Ape-ocalypse Now!’ De oorlog, aan de menselijke kant aangevoerd door The Colonel (Woody Harrelson), is wanhopig, bloedig en smerig. De eerste akte van de film vervult Ceasar en de kijker van woede en smart.
Dit is met gemak het meest pessimistische deel. Een gruwelijke gebeurtenis dwingt Ceasar ertoe zijn apengemeenschap te verlaten. Twee andere apen en Maurice (Karin Konoval) begeleiden hem. ‘Om ervoor te zorgen dat je terugkomt,’ zegt de wijze orang-oetan. De vraag is alleen of Ceasar zal terugkeren als de leider die hij ooit was, of dat hij de wraakzuchtige en destructieve weg van Koba zal gaan.
Twee nieuwe personages zorgen voor een beetje licht temidden van alle geweld en somberheid: een schattig mensen-meisje en het geestige dierentuinaapje Bad Ape (Steve Zahn), beiden wezens die zich niet voor niets bevinden in het grensgebied tussen mens en aap. De aap draagt het liefst mensenkleren. Het mensje kan niet meer praten en gebaart op zeker moment of ze ook een aap is. Maurice geeft haar een nieuwe naam, een prachtig moment in de film. Opnieuw is verbluffend hoezeer je meeleeft met de apen en hoe Zahn, Konoval en natuurlijk Andy Serkis leven blazen in al die apenpersoonlijkheden. Net als in het tweede deel komen de mensen er weer bekaaid vanaf. The Colonel wordt nooit meer dan dat: een eendimensionale functie. Ook een gebeurtenis die in de finale vrij letterlijk uit de lucht komt vallen, reken ik tot de kleine minpuntjes.
Maar verder is WAR FOR THE PLANET OF THE APES een adembenemend verhaal. Episch, in de letterlijke betekenis van het woord. Ja, de massale apenscènes, de aanval bij de waterval en de explosieve finale zijn spectaculair, maar de film overtuigt vooral emotioneel. ‘Episch’ verwijst naar verhalende poëzie. En dat is WAR FOR THE PLANET OF THE APES, met meerdere scènes die voor een stevige brok in de keel zorgen en een tijdloze thematiek, zeker: een heldendicht.
Distributie: Warner. Release NL: 13 juli, BE: 12 juli 2014. Copyright: Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Gepubliceerd op 12 juli 2017.
