NEDERHORROR | We hebben, ter gelegenheid van de 25ste verjaardag van DE JOHNSONS, een Nederhorror-weekje bij Schokkend Nieuws. Er valt nog zoveel te ontdekken. Zoals: wat schreven de filmmakers en acteurs zélf over hun belevenissen op de set van horror-, sciencefiction- en andere genrefilms?

Er zijn natuurlijk meer interessante boeken over Nederlandse genrefilmmakers – de biografie van Paul Verhoeven door Rob van Scheers, bijvoorbeeld, of Circus Blotemans (Ruud den Drijver, 2015) over Wim Verstappen – maar we beperken ons even tot de boeken waarin de filmmakers zélf, in hun eigen woorden, vertellen over hun avonturen op de set.

BUURMAN WAT DOET U NU?

‘Filmen in Nederland, begin er niet aan. Je wordt veracht door de critici, gekleineerd door het Filmfonds en gefileerd door het publiek.’ Dick Maas geeft in het voorwoord van Buurman wat doet u nu? (Parachute Pictures, 2017) een sombere waarschuwing af – om vervolgens meer dan 350 pagina’s lang uitleg en tips over het filmvak te geven aan de beginnende regisseur. De stijl is vintage Dick ‘Boodschappen doe je bij Albert Heijn’ Maas: korte hoofdstukken zonder drukdoenerij en af en toe een kwinkslag. ‘En als je veel shots hebt verzameld, dan heb je opeens een film. Zo makkelijk is dat nou.’ Terugkerende grap is Maas’ voorliefde voor Tabasco.

Dat films maken toch ook weer niet zo gemakkelijk is, blijkt uit de hoofdstukken waarin Maas vertelt over zijn vaak moeizame verstandhouding met de Amsterdamse Filmcommissioner, het Filmfonds en zijn acteurs. James Marshall verloor tijdens de opnamen van DOWN het vertrouwen in Maas en besloot van zijn liftmonteur een somber, in zichzelf gekeerd personage te maken. En: ‘Vlak na het draaien van DE LIFT,’ schrijft Maas, ‘was Willeke van Ammelrooy zo ontevreden over me dat ik een cursus ’Werken met Acteurs’ op geluidscassette van haar kreeg. Daar was ik toen tamelijk verbolgen over. Moest ik haar nou een cursus geven ‘Acteren voor de Camera’?’ 

AUTOBIOGRAFIE

Floris, pardon, Rutger Hauer publiceerde zijn autobiografie, kortweg getiteld Autobiografie, in 2007 bij Uitgeverij Forum in Amsterdam. Het is meer een lang uitgeschreven interview (door Patrick Quinlan en Monique Brandt), maar je hóórt de acteur gewoon praten. Een vlot geschreven boek vol acteerlessen (‘Film is een medium dat minder van je wil weten – het houdt van geheimzinnigheid en het kleinste gebaar is al veelzeggend.’), zelfrelativering (‘Ik was gek op westerns. Ze gingen over stoere kerels, iets wat ik nooit geworden ben.’) en reisavonturen. Wist je bijvoorbeeld dat Floris, pardon, Rutger al op zijn dertiende leerde paardrijden en zwaardvechten?

Hauer vertelt natuurlijk over TURKS FRUIT, SOLDAAT VAN ORANJE, BLADE RUNNER, BLIND FURY en SIN CITY, maar de leukste anekdote is van de set van THE HITCHER. Hauer deed vaak zijn eigen stunts en voor deze moest hij door een kapotte voorruit de auto in vliegen, zich op de passagiersstoel draaien en dan een coole oneliner debiteren.
‘Ik deed mijn mond open: Hallo jongen.
Bij deze eerste woorden merkte ik dat mijn tong zich bij het uitspreken van de tekst anders gedroeg dan anders. …allesss goed?
Nu wist ik zeker dat er iets aan de hand was. Ik wierp een blik in de achteruitkijkspiegel. Ik miste een voortand.’

HET KOMT ALLEMAAL WEER OMHOOG

Willem van Batenburg publiceerde zijn memoires Het komt allemaal weer omhoog in 2006 bij uitgeverij ASPEKt. 244 pagina’s hilarisch proza van een vriendelijke mijnheer die uit enthousiasme voor de seksuele revolutie de pornografie bedreef. Van Batenburg vertelt over de korte films die hij vanaf 1964 maakte, over de zeventien jaar die hij werkte als bedrijfsleider in ‘actiebioscoop’ Palace in Utrecht en hij geeft een deskundig overzicht van het erotisch aanbod tussen 1964 en 1981. Het leukste zijn de droogkomische verhalen over uitblijvende erecties en vreemde ontmoetingen. ‘Een even merkwaardig stel leerde ik kennen in een motel in Breda. Mensen uit België. Ze bezaten een bordeel en een hondenkennel. Het eerste was me bekend, het tweede nog niet. Ze bleken op zoek naar iemand die uit deze combinatie een winstgevend nummer zou kunnen maken.’

Van Batenburg vertelt in Het komt allemaal weer omhoog uiteraard ook over zijn twee lange seksfilm PRUIMENBLOESEM (1981) – opgenomen in de villa van meesterkraker Aage M. – en ’N SCHOT IN DE ROOS (1982).  Het waren knusse opnamedagen zonder noemenswaardig budget, zo lezen we. Over de openingsscène van PRUIMENBLOESEM met Diane de Koning:  ‘In een zwembad lekker lui liggen masturberen is op zich een heerlijke bezigheid. Het filmen van die bezigheid is echter een bezoeking, want het luchtbed drijft alle kanten op.’ Ruim 200.000 mensen bezochten PRUIMENBLOESEM indertijd en op VHS deed de film het nog veel beter. Niet slecht voor een film van 150.000 gulden. Achteraf mijmert Van Batenburg dat hij misschien toch bij het Filmfonds had moeten aankloppen. ‘Wie weet had de dirigent van de subsidiefanfare een mooi erotisch-pornografische blues over de Giethoornse wateren wel helemaal zien zitten. Nou ja, die kans heb ik laten liggen.’

PRINS PIM

Prins Pim van Pim de la Parra is een wel heel curieus boek. De regisseur van OBSESSIONS / BEZETEN – HET GAT IN DE MUUR (1969, zie SN 126) en WÁN PIPEL  (1976) en producent van BLUE MOVIE (1971) en DAKOTA (1974) schreef het waarschijnlijk in een trip van enkele dagen. Veel wijzer word je niet over bovengenoemde films, maar wel over de ‘filmmaker en cocacoloog’ die ze maakte. ‘Ik ben in dit blufboek al arrogant genoeg. Ook ben ik een schijnheilige, de waarheid verdraaiende, egoïstische, belachelijke en zielige maniak.’ Hoofdrollen in het boek zijn weggelegd voor Pims penis genaamd Abdullah, voor Prinses Beatrix ( ‘Ik heb het! Beatrix en ik alleen in haar suite. Claus op werkbezoek in Tokio.’) en voor de lezer zélf die af en toe in wanhopige kapitalen de schrijver tot de orde probeert te roepen.

In 1978 verschenen bij uitgever Peter Loeb: vrijwel onleesbaar, maar wel heel erg goed bladerbaar. ‘Misschien gaat mijn éénboek alleen maar over en in plaats van over of, over vorm en vent, over moi en over vous, over fantasy and reality are the same, over in and out of you, my dear. Een tocht door mijn werkelijkheid dus, een ontdekkingsreis door mijn dromen, alles moksi moksi, omdat ik zelf zo ben. Alles door elkaar heen…’

DE BRUUT

Ruud van Hemert, regisseur van SCHATJES! (1984) en MAMA IS BOOS (1986), schreef vanuit zijn retraite in het zonnige Spanje De Bruut en begint zijn memoires met: ‘Wie bij de Nederlandse film werkt kan niet zonder psychiater.’ En even verderop: ‘Het karige budget dat aan de Nederlandse film wordt besteed, wordt uitgegeven óf aan onbegrijpelijke onzin en/of amateuristische aanpak óf aan iets dat helaas in al zijn slaapverwekkendheid wel te volgen is: meedogenloos herkenbaar aan zijn typerende tobberigheid (…) en door de Nederlandse cameralieden geschoten met een consequent gebruik van het zogenaamde Dachau-filter, waardoor een droefgeestig grijszweem slechts de uiterlijke roerselen van de acteurs registreert.’

De Bruut werd in 2011 uitgegeven bij GigaBoek en Van Hemert doet er alles aan om zijn bijnaam eer aan te doen: ‘Nu schiet me opeens te binnen dat ik [bij de opnames van SCHATJES] een regieassistente had die kinderpsychologie had gestudeerd. Omdat er twee kleine kinderen in mijn film zitten leek het de productie wel handig om die tante daarvoor aan te trekken en te verhinderen dat ik met mijn dictatoriale regie-gebral van deze twee kindertjes al meteen de eerste dag twee geestelijke wrakjes zou maken. Ook konden we daar goede sier mee maken tegenover de arbeidsinspectie die een vergaarbak bleek te zijn van irritante, voornamelijk vrouwelijke gefrustreerde bemoeials die onverwachts op de set konden opduiken om iemand op iets lulligs te kunnen betrappen en de opnamen met wellustig machtsvertoon te stoppen.’ Dat weerhield Van Hemert er, naar eigen schrijven, niet van om een van de kind-acteurs een dreun te verkopen om zo de gewenste huilscène te krijgen. Zodra de camera weer uit stond kreeg het blaag een reep chocola.

KATE WINSLET HEEFT REUZENVOETEN

Ate de Jong publiceerde rond 2010 zijn herinneringen aan de Amerikaanse filmindustrie. HIGHWAY TO HELL (1991) komt kort aan bod, maar Kate Winslet heeft reuzevoeten (Rainbow Zilver, 2012) is vooral een serie amusante columns waarin de Zeeuwse regisseur – heen en weer geslingerd tussen calvinisme en fascinatie – vertelt over zijn ontmoetingen met de rich &  famous van Hollywood. ‘Plots zagen we hem speurend bij de soepblikken met zonnebril en verwarde haren: Jack Nicholson.’ Ates vriend Jean-Jan probeerde, midden in de supermarkt, de beroemde acteur een film te pitchen. ‘Jack, wat moet ik doen zodat je mijn scenario zal lezen?’
‘Leen me honderd dollar. Ik ben mijn geld vergeten.’
Nooit meer iets van gehoord natuurlijk.

De Jong is gelukkig eerlijk genoeg om zichzelf ook neer te zetten als een onbeschaamde opportunist die alles aanpakt om aan de bak te komen in Hollywood. ‘‘Wat voor film wil je maken?’, vroeg de producent van Miami Vice.
‘Ik kan je beter vertellen wat ik liever niet doe,’ zei ik. ‘Musicals, dat genre stroomt niet door Europese filmmakersaderen.’ Daarna wilde ik zeggen dat dat ook gold voor sciencefiction, maar voordat dat uit mijn mond kwam, riep de producent naar zijn secretaresse: ‘Mary, waar gaat die nieuwe aflevering over?’
‘Buitenaardse wezens,’ riep ze terug.
‘Buitenaarde wezens, wat vind je daarvan?’
‘Fantastisch,’ antwoordde ik zonder aarzelen.’

Je kunt, als je bent uitgelezen en uit gegrinnikt, die episode (Don Johnson met een verdwenen lijk, UFO’s, James Brown, Chris Rock én pindakaas!) hier bekijken.