New Realism werd de kortstondige Europese toneelstroming genoemd, die beoogde af te rekenen met de boudoir- en salonstukken van de jaren 1880-1910. In het kader van dit nieuwe realisme verschenen thrillers (vaak met horror-inslag) en detective- en deductiestukken (vaak met komische accenten).
Spitsafbijter was de kassakraker Into the Night, een toneelthriller van Lord Gorell (pseudoniem van barones Evelyne E. F. DeBanks, 1876-1964), gevolgd door werk als Mary Drydens Death and the Maiden (1912; geen verwantschap met Roman Polanski’s meest recente film), Joyce Wards The Singing Corpse (1914) en Arnold Ridley’s razend populaire The Ghost Train (1918). The Ghost Train werd vijf keer verfilmd: in Duitsland in 1920 en 1927, in Engeland in 1931, in Nederland in 1939 door Karl Lamac (1897-1952) en opnieuw in Engeland in 1941. Zelfs bestselling auteur Clive Cussler bekende bij het verschijnen van zijn boek Night Probe! in 1981 het centrale idee van Ridley te hebben geleend. Het stuk is in vele landen als hoorspel te beluisteren geweest en in de jaren ’30 verscheen in Engeland een gezelschapsbordspel op de markt, Maddening geheten, dat op de plot van The Ghost Train was geënt. Een niet misselijke staat van dienst voor een toneelstuk dat volledig in de vergetelheid is geraakt. Videodistributeur C-Sales stelt met het uitbrengen van DE SPOOKTREIN de kijker van nu in staat kennis te maken met Ridley’s toneelsucces uit vervlogen jaren. Een groepje treinreizigers strandt ’s avonds laat op het verlaten, spookachtige stationnetje van Valkenrade. De stationschef (Musch) doet met doodenge verhalen over een spooktrein zijn uiterste best het gezelschap naar elders te verdrijven. Wat voert die man in z’n schild? Heeft de beroepsgoochelaar in het gezelschap, professor Alberto (Engers), er iets mee te maken? Is de onverbeterlijke grappenmaker Ted (Borel) wel te vertrouwen? Wat weet de krankzinnige Julia van Dongen (De la Mar) over de rondwarende geest van een vermoorde spoorwegman? Wat is dat voor ’n eng geluid? Wat gebeurt er in vredesnaam allemaal? Dat is de wereld van het new realism ten voeten uit: veel spooky stuff, weinig realism. Karl Lamac’s DE SPOOKTREIN is voor alles een beschaafde film met beschaafde personages die zich te allen tijde beschaafd uitdrukken. Horror op z’n Aerdenhouts. Dat is de eerste horde die de kijker anno 1995 heeft te nemen. De tweede is de dubbele gedateerdheid van deze kijkervaring: 56 jaar sinds de première van Lamacs DE SPOOKTREIN en 77 jaar sinds de première van Ridley’s The Ghost Train. Waren Ridley’s mystificaties in 1939 al niet volledig achterhaald? Over obsoletisme reppen recensies uit 1939 in elk geval niet, wel enigszins verwijtend over ‘een onnederlands gegeven’ en in licht-afkeurende zin over de ‘fantastische en groteske ontwikkelingen’ (Charles Boost, De Maasbode, 30 september 1939). Frappant is dat Karl Lamac (de emigrant Lamac, zoals kranten over hem schreven), die in 1939 meer dan tweehonderd (!) films had geregisseerd en/of geproduceerd, met DE SPOOKTREIN niet echt zijn geroutineerde draai kon vinden of geen kans zag zich te bevrijden van het toneelmatige karakter van Ridley’s stuk. DE SPOOKTREIN maakt nu een ietwat houterige, weinig spontane, geaffecteerde en geforceerde indruk. Genre-liefhebbers mogen zich deze zeldzame thriller van Nederlandse bodem echter onder geen beding laten ontgaan, dat spreekt. P.S.: Bronnen uit 1939 vermelden een lengte van 71 minuten. C-Sales’ videoversie, getrokken van een NFM-kopie, beloopt 59 minuten. Arnold Ridley was jarenlang te zien als de frêle, breekbare private Godfrey in BBC’s successerie Dad’s Army.
**1/2 Di (video): C-Sales Copyright Erique J. Rebel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #17, p 17.
