In de aanloop naar DJANGO UNCHAINED is veel geschreven (ook door ons) over de spaghetti-achtergrond van de nieuwe film van Quentin Tarantino. Uit de film wordt duidelijk dat blaxploitation een minstens zo belangrijke inspiratiebron was. Tarantino houdt zich niet in en drukt ons met de neus op de meest gruwelijke kanten van de slavernij.
Tarantino heeft altijd al geweten hoe hij zijn films moet beginnen en DJANGO UNCHAINED is geen uitzondering. De film opent met het titellied uit DJANGO (Sergio Corbucci, 1966). We zien geketende slaven voor ons uitlopen door een westernlandschap, hun ruggen doorkruist met littekens. Later, in een bos, komen zij een tandarts tegen in een komisch wagentje (Christoph Waltz, zo mogelijk nog beter dan in INGLOURIOUS BASTERDS). Hij spreekt de slaven aan, wat hun bewakers maar niets bevalt: Slaven, daar spreek je niet mee, slaven geef je bevelen. Hoe de situatie zich ontrolt zal hier niet verklapt worden, maar het geeft in tien minuten een blauwdruk voor de rest van de film.
De tandarts heet Dr. King Schultz en hij heeft al een tijdje geen kiezen meer getrokken. Hij is premiejager en heeft de slaaf Django (Jamie Foxx) nodig om de Brittle Brothers te identificeren. Beetje bij beetje leren de mannen elkaar kennen. Wanneer Waltz erachter komt dat Django zijn vrouw Broomhilda (Kerry Washington) wil redden, herinnert hem dat aan de mythe van Siegfried en Brünhilde en besluit hij hem te helpen. Broomhilda is eigendom geworden van de sadistische plantage-eigenaar Calvin Candie (Leonardo diCaprio). Schultz en Django doen zich voor als organisatoren van slavengevechten om zijn landgoed Candyland te infiltreren.
Tarantino neemt verbazingwekkend veel tijd voor de opbouw. Gelukkig: de training van Django als premiejager is misschien wel het beste gedeelte van de film. Vooral de montage met I got a name van Jim Croce op de achtergrond, bewijst dat Tarantino niet onder hoeft te doen voor meesters als Leone en Corbucci als het gaat om adembenemende beelden. Bovendien is het steeds weer mooi om te zien hoe Schultz zich uit de meest benauwde situaties charmeert. Waltz weet zich als geen ander de taal van Tarantino toe te eigenen. Helaas zakt de film nogal in na aankomst in Candyland, ondanks een heerlijk vileine rol van DiCaprio, en is de film als geheel minder dan de som der delen.
Tarantino speelt altijd al met afwijkende ritmes, maar de zelfverzekerdheid waarmee hij dat meestal doet, is hier niet altijd aanwezig. Sommige scènes – bijvoorbeeld een fantastische serie shots waarin aandachtig twee biertjes worden getapt – hebben de oude spanning. Op andere momenten merk je dat er iets net niet lekker loopt. Het is moeilijk vast te stellen wat hiervan de oorzaak is, al zal het overlijden van vaste editor Sally Menke er misschien iets mee te maken kunnen hebben. Zij wist op de één of andere manier de rafeligheid van Tarantino’s scripts goed te verbergen. De losse draadjes springen hier soms wel erg in het oog.
Waar je ook niet omheen kan in DJANGO UNCHAINED, is het geweld. Tarantino maakt zorgvuldig onderscheid tussen twee categorieën. Het geweld tegen de slaven is extreem, soms op het misselijkmakende af, en wordt dicht op de huid gefilmd. Soms lijkt het alsof de camera zélf even weg moet kijken. Op die momenten is de koning van het ironische geweld de ironie voorbij. Het wraakgeweld daarentegen, voornamelijk door Django gepleegd, is over-the-top en cartoonesk, met emmers bloed en ontploffende hoofden.
Het is alsof Tarantino in INGLOURIOUS BASTERDS ook scènes uit een concentratiekamp had laten zien. Het doel is duidelijk: wij moeten voelen waarom de wraakzucht van DJANGO niet alleen gerechtvaardigd is, maar noodzakelijk. Er wordt ons zelfs, tegen het einde van de film, een vreedzame of op zijn minst geweldloze uitkomst aangeboden. De enige voorwaarde is dat de helden een symbolische overwinning toekennen aan een boosaardig man. Natuurlijk wil je dit niet: we hebben al dat geweld immers niet doorstaan om zonder vergelding naar huis te gaan. Zo maakt Tarantino onze wraakzucht expliciet. Toch voelt de explosie van geweld die volgt een beetje hol: cathartisch, maar symptoombestrijding, in plaats van het afbreken van het systeem dat al deze gruwelijkheden teweeg bracht.
Kijkers met sterkere magen en een hogere tolerantiegrens voor geweld, zullen de conclusie van DJANGO UNCHAINED misschien wel als bevredigend ervaren. Wellicht is het ook maar goed dat een film over zo’n verontrustend en controversieel onderwerp niet te glossy en comfortabel is. Het gevolg is een film die minder vermakelijk is dan verwacht, maar wel tot nadenken stemt. Van de vreemde Mel Brooks-achtige scène met Jonah Hill tot de haast mythische conclusie. Een onevenwichtige maar fascinerende film.
Di: Sony. NL en B: 17 januari 2013. Copyright Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 16 januari 2013.
