De stripfilmliefhebber is de laatste tijd zo verwend dat de aankondiging van de zoveelste Batman-film zeer waarschijnlijk enigszins blasĂ© ontvangen werd. Maar Matt Reeves’ nieuwe versie is niet zomaar een Batman, het is The Batman.
De titel grijpt terug naar de begindagen van het personage, toen tekenaar Bob Kane hem eind jaren dertig voor uitgeverij Detective Comics (DC) bedacht als The Bat-Man. Superhelden waren nog niet zo salonfähig als nu, maar dankzij Action Comics’ succesvolle nieuwe held Superman groeide de vraag naar meer buitennissig uitgedoste misdaadbestrijders al snel. Batman kreeg een cape, een masker en een tragische backstory, maar bleef in essentie ‘slechts’ een volhardende detective, zonder superkrachten.
Terug naar de basis dus, voor deze achtste solofilm onder de Warner Brothers vlag. Hoewel de studio eerder deze eeuw hoge ogen gooide met Christopher Nolans Batman-trilogie, werden de daaropvolgende pogingen tot wedijveren met het Marvel Cinematic Universe geplaagd door creatieve misstappen en intern drama. Batman (ondertussen gespeeld door Ben Affleck) werd dientengevolge min of meer gereduceerd tot een veredelde bijrol. Toen Affleck opstapte als beoogde ster, schrijver en regisseur van de eerste Batman-film binnen de DC Extended Universe werd de kans aangegrepen een nieuwe weg in te slaan. Matt Reeves, regisseur van succesvolle genretitels als CLOVERFIELD (2007) en de laatste twee delen van de recente PLANET OF THE APES-trilogie (2011-2017), kreeg vervolgens ruim baan om zijn eigen visie te ontwikkelen, los van het DCEU.
Uitgangspunt is hier de Frank Miller-comic Batman: Year One, waarin een jonge Bruce Wayne net zijn eerste schreden op het pad der gekostumeerde misdaadbestrijding heeft gezet. Voor het verhaal zelf putte Reeves inspiratie uit Jeph Loebs Batman: The Long Halloween. Hij mixt sleutel-elementen van beide klassiekers samen tot een moderne film noir waarin Gotham City een beerput van ongebreidelde corruptie en georganiseerde misdaad is, en onze gemantelde burgerwacht voor de meeste bewoners van Gotham nog slechts weinig meer is dan een gerucht. Daar komt echter verandering in als op Halloween de burgemeester op gruwelijke wijze vermoord wordt en de moordenaar een persoonlijke boodschap voor Batman achterlaat, in de vorm van een raadsel. Er volgen al snel meer moorden met meer raadsels; iemand lijkt er alles aan te doen om hem uit de schaduw de schijnwerpers in te trekken.
DC’s vorige opzichzelfstaande film JOKER (Todd Philips, 2019) was in essentie gewoon TAXI DRIVER (Martin Scorcese, 1976), maar dan met een clown in plaats van een taxichauffeur. Reeves haalt hier eigenlijk min of meer hetzelfde truukje uit met SE7EN (David Fincher, 1995). Maar waar JOKER uiteindelijk weinig meer was dan een overdreven cynische pastiche van zijn voorbeeld, gebruikt THE BATMAN Finchers serialkillerklassieker grotendeels slechts als raamwerk (een paar overduidelijk geleende stijlkeuzes daargelaten – het regent wel erg vaak in Gotham). Ook hier leidt een psychopaat de protagonist stapsgewijs naar een traumatiserende Grote Ontknoping, maar de invulling is verder op en top Batman. En dan vooral Batman op zijn allerdonkerst.
Want donker is het. Van de de cinematografie tot de thema’s van het verhaal en de motieven van de personages, alles. Bruce Wayne (Robert Pattinson) is natuurlijk nog getekend door het verlies van zijn ouders, en de film schroomt niet om hem neer te zetten als full goth (inclusief panda-ogen). Hij koos niet zelf voor de duisternis, maar heeft die ondertussen wel helemaal omarmd. Als Batman uit hij zijn frustraties met de wereld door middel van bruut fysiek geweld, en de suggestie dat Wayne’s psyche nauwelijks verschilt van die van zijn doorgeslagen tegenstanders is in de films nog nooit zo openlijk belicht als hier. En het werkt als een trein.
THE BATMAN schuurt tegen overstilering aan, en de dik aangezette sfeer zal allicht niet voor iedereen weggelegd zijn, maar als je na de heerlijk onheilspellende openingsscène aan boord bent, blijf je dat ook. Reeves vermijdt aan de ene kant kundig superheldenclichĂ©s, maar durft er – waar nodig – ook op te vertrouwen. Als een ware jazz-grootmeester pakt hij een welbekende evergreen, om vervolgens de vaste noten en thema’s zo te reconstrueren dat er iets nieuws ontstaat wat tegelijkertijd fris en vertrouwd voelt.
Distributie: Warner Bros (3 maart). Copyright Daan Snouck Hurgronje. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 3 maart 2022
