De Italianen willen Pinocchio terug. Te lang heeft Disney het verhaal in de klauwen gehad. Tijd voor een verfilming die recht doet aan het duistere, surrealistische bronmateriaal.
Het idee dat een fee de marionet tot leven wekte na een wens van Gepetto, is zoiets als spaghetti bolognese. Voor de gemiddelde mens een vanzelfsprekendheid, maar een Italiaan weet dat ragù bolognese niet met spaghetti gegeten wordt, en dat het blok hout waaruit Pinocchio gesneden werd al uit zichzelf bewoog. De magie van de fee is een typische Disneyvondst. Wensenvervulling door een vertrouwd sprookjesfiguur is behapbaarder dan een stuk hout dat op eigen kracht door de schuur rolt.
Maar die fee had er dus niks mee te maken, in de roman van Carlo Collodi uit 1883. Af en toe probeert een Italiaanse regisseur dergelijke misverstanden de wereld uit te helpen. In 2002 kwam Roberto Benigni met een peperdure, getrouwe verfilming, die genadeloos flopte. Als goedmakertje mag Benigni nu Gepetto spelen in de bewerking van Matteo Garrone (GOMORRAH, DOGMAN). Die blijft nóg dichter bij het boek.
Deels werkt dat goed: Garrone is aangenaam compromisloos met Collodi’s gortdroge surrealisme. De bizarste dingen gebeuren en geen mens kijkt ervan op. Als Pinocchio een marionettenvoorstelling wil bezoeken, valt het de kaartverkoper op dat hij geen touwtjes heeft, maar niet dat hij überhaupt in leven is; dat laatste geldt immers voor alle marionetten in zijn theatergezelschap. Sommige van Collodi’s dialogen zijn geestig en tijdloos genoeg om letterlijk in de film opgenomen te worden. ‘Wat doet je vader voor werk?’ ‘Hij is een arme man.’ ‘Verdient hij daar goed mee?’ ‘Genoeg om nooit een cent op zak te hebben.’
Wat minder goed werkt, is dat ook de episodische structuur van de roman in het scenario zit. In een kinderfeuilleton is het prima dat ieder hoofdstuk een min of meer losstaand verhaaltje is. Maar een film verliest met zo’n opzet al gauw momentum. Zeker met zo’n grotendeels passieve protagonist als Pinocchio, die een volstrekt voorspelbare ontwikkeling doormaakt. En dan moet je Disney toch gelijk geven. Het was een briljante vondst om van de krekel, die in het boek na één toespraak al vermorzeld wordt (zo ver gaat Garrone trouwens niet; het beest moet zijn bemoeizucht slechts met koppijn bekopen), een volwaardig personage te maken. De eigenlijke hoofdpersoon, zelfs. Want niet Pinocchio’s ontwikkeling, maar die van Jiminy Cricket/Japie Krekel is het hart van Disneys versie.
Dat Garrones PINOCCHIO zo’n hoofdpersoon mist, ligt overigens niet aan de negenjarige Federico Ielapi, die de marionet volstrekt natuurlijk speelt. Hij maakt van die houten pop een echt kind. De make-up is ook uitstekend: geen moment twijfel je dat Pinocchio echt van hout is, en – belangrijker – dat leidt niet af. Ouderwetse make-up wint het weer van CG-effecten. Dat geldt ook voor de vele antropomorfe dieren die Pinocchio ontmoet.
Het rustige verteltempo is een opvallende keuze voor een familiefilm, net als het zachte, soms fletse kleurenpalet. Garrone durft, en dat is toe te juichen. Maar helaas, Italofielen: ik vrees dat deze PINOCCHIO over tien jaar vergeten is, terwijl Disneys meesterwerk dan nog altijd staat als een huis. Die film krijgt binnenkort overigens ook zo’n vermaledijde live-actionremake; hoogstwaarschijnlijk zal Garrones bewerking dus niet de minst goede PINOCCHIO van dit decennium blijven. Maar evenmin de beste, want Guillermo del Toro werkt aan een stopmotionversie die zich afspeelt in het fascistische Italië van de jaren dertig.
Distributeur: Independent Films (NL 22 juli 2020). Copyright: Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 22 juli 2020.
