Deze verticale variant van SNOWPIERCER hakt er lekker in. Eet smakelijk.
In misschien wel de meest treffende scène van PARASITE zien we het arme gezin het hooggelegen huis waarin het zich heeft binnengewerkt in alle haast verlaten en afdalen naar het laagste punt in de stad, waar hun eigen huis zich bevindt. Door hevige regenval stroomt het water met hen mee omlaag, waardoor het gezin thuiskomt in een ondergelopen woning. Water stroomt immers naar het laagste punt en tegen zwaartekracht valt niet op te boksen. Bij ondergetekende borrelde hierdoor de gedachte op dat de reden dat het in Nederland qua inkomensongelijkheid nog enigszins meevalt, misschien wel is dat fysieke hoogte hier nooit een bepalend element is geweest. We wonen allemaal net onder of boven zeeniveau en zolang het land niet onder water komt te staan, zijn we daarin tenminste gelijk.
In het Spaanse EL HOYO is verticale indeling als teken van ongelijkheid niet louter symboliek, maar zowaar het uitgangspunt. Op de bovenste etage van een gevangenis wordt dagelijks door een stel koks met veel precisie een uitgebreide maaltijd bereid. De rijkelijk gedekte tafel daalt vervolgens af naar alle verdiepingen, waar hij in elke cel twee minuten blijft hangen, zodat twee gevangenen ervan kunnen eten. Bevind je je op een van de hogere etages, dan kun je naar hartenlust schransen. Zit je echter op verdieping 48, zoals hoofdpersoon Goreng bij aanvang van de film, dan zul je het moeten stellen met de restjes van alle gevangenen boven je. Maar de gevangenis gaat nog een heel stuk dieper.
Gorengs celgenoot zit al langer vast en vertelt over etages waar geen kruimel voedsel komt, waardoor mensen uit een verschrikkelijke honger geneigd raken hun celgenoten op te peuzelen. Dat mag Goreng al gauw aan den lijve ondervinden, wanneer hij na de maandelijkse verhuizing bijna honderd verdiepingen lager terechtkomt. Van iemand die lang werkzaam was voor de gevangenis (of ‘verticaal zelfredzaamheidscentrum’, zoals zij het lekker eufemistisch omschrijft) vernemen we dat er genoeg voedsel is om iedereen te kunnen voeden, maar de realiteit pakt duidelijk anders uit. De film is daarmee in zekere zin een uitwerking van de bekende uitspraak van Mahatma Gandhi dat de aarde genoeg te bieden heeft voor ieders behoefte, maar niet genoeg voor ieders hebzucht. Of in dit geval: gulzigheid.
De voormalige gevangenismedewerkster hoopt van binnenuit enige solidariteit in dit systeem te injecteren. Als ieder slechts een kleine portie voedsel neemt en genoeg overlaat voor degenen onder hem, zou niemand hoeven te creperen. Maar hoe implementeer je zo’n systeem wanneer je zelf gevangen zit en niets kunt handhaven? Gorengs celgenoot blijft geduldig inpraten op de benedenburen, maar haar barmhartige redevoering blijkt verspild aan deze mensen. Uiteindelijk biedt Goreng oplossing door maar botweg te dreigen het voedsel oneetbaar te maken als zij zich niet inhouden. De eerste stap naar solidariteit wordt aldus gezet door ouderwets macht uit te oefenen op degenen die letterlijk ondergeschikt zijn. En tegen de gevangenen boven hem kan Goreng sowieso niets beginnen. Macht blijkt maar weer eens niet heel anders te werken dan zwaartekracht.
EL HOYO is qua symboliek verre van subtiel, maar als film an sich wel zeer effectief. De premisse blijkt namelijk uiterst veelzijdig; steeds wanneer je denkt het allemaal wel te hebben gezien, wordt een nieuwe wending genomen die de spanning weer een beetje opvoert. Daarbij wordt de kijker net zomin ontzien als de gevangenen. De gevangenistaferelen zijn heerlijk gruwelijk, wat EL HOYO duidelijk niet geschikt maakt voor tere zieltjes. Verwacht dus geen hartverwarmende vriendschap tussen gevangenen à la THE SHAWSHANK REDEMPTION, maar moord, verkrachting en kannibalisme. Dat de film wat puntjes laat liggen door niet bijster sterk in te gaan op de drijfveren van de hoofdpersoon zorgt voor een ietwat onbevredigend slot, maar bij een film als deze is dat misschien wel juist zo passend.
Distributie: Netflix. Release: 20 maart 2020. Copyright: Thierry Verhoeven. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 25 maart 2020.
