BIOSCOOP | Wat maakt de Joker zo’n populaire schurk? Misschien dat hij geen strak gedefinieerd personage is. Hij heeft geen vaststaand achtergrondverhaal, zoals Two-Face, zijn daden hebben geen duidelijk thema, zoals die van de Riddler. Het enige wat min of meer vaststaat is het uiterlijk – wit gezicht, rode mond, groen haar, paars jasje – en dat hij iets met komedie heeft.
Zo krijgt elke tijd zijn eigen Joker. De ‘onschuldige’ jaren 60 Cesar Romero als malle moppentapper, de jaren 00 Heath Ledger als nihilistische terrorist die een voorheen ongekend gevaar vertegenwoordigt – we zijn er bepaald niet vrolijker op geworden. En nu, in de tijd van Trump en terroristische aanslagen door incels, is de Joker een wanhopig eenzame man die gezien wil worden.
Arthur Fleck (Joaquin Phoenix) is een mentaal instabiele loner die als clown werkt. Zijn moeder vertelt hem dat hij op de wereld gezet is om vreugde te verspreiden, maar daar is de wereld het niet mee eens. Of het moet de vreugde zijn van sadisten die hem in elkaar slaan en uitlachen. Als een collega Fleck een pistool geeft, duurt het niet lang voordat hij het gebruikt, waarmee hij bij toeval een politieke beweging inspireert. Ondertussen probeert hij zonder succes stand-up comedian te worden, geïnspireerd door zijn idool Murray Franklin (Robert De Niro).
Deze versie van het personage mag erg in onze tijd passen, nieuw is het verhaal niet. De gelijkenissen met TAXI DRIVER (1976) en THE KING OF COMEDY (1982) blijken in de film nog sterker aanwezig dan de trailer al deed vermoeden. Regisseur Todd Phillips gooit er ook nog wat THE FRENCH CONNECTION (1971) en NETWORK (1976) tegenaan. Maar de associatie met die klassiekers is niet genoeg om JOKER in hetzelfde rijtje te plaatsen – zeker niet omdat we nu zo’n vier decennia verder zijn, en Phillips niets toevoegt aan zijn inspiratiebronnen.
JOKER bevat geen enkel moment van originaliteit. Ook niet van Joaquin Phoenix, die desalniettemin een prachtrol neerzet. Zijn Arthur Fleck heeft weinig te maken met de Joker zoals we die kennen, en doet meer denken aan Freddie Quell, Phoenix’ personage uit THE MASTER; diezelfde gekwelde mimiek, diezelfde bijna dierlijke lichaamstaal, het magere lichaam in oncomfortabele bochten gewrongen. Phillips laat de lens lang op het blote bovenlijf hangen en filmt die knokige rug haast fetisjistisch. Hier zien we een regisseur die een mooie rol bijna verpest door heel hard te roepen: ‘Kijk eens wat een mooie rol!’
Sowieso roept Phillips te hard. Elke scène communiceert één emotie, één idee, heel luid en heel duidelijk. Met een kleurenpalet vol pisgeel en lijkgroen en een soundtrack vol zware violen en ironisch ingezette Sinatra-nummers wil Phillips ons zoveel mogelijk ellende laten voelen – zulk clichématig, ongenuanceerd effectbejag wordt op den duur frustrerend (Scorsese hoefde nooit zo veel te sturen). Ook wat plot en thematiek betreft zijn Phillips en medescenarist Scott Silver niet van de subtiliteit. Alles wordt zo tot in den treure uitgelegd dat je haast vermoedt David S. Goyer op de aftiteling aan te treffen.
Op de momenten dat JOKER werkt, komt dat door Phoenix. Zijn rol is goed genoeg om de hele film naar een hoger plan te tillen. Maar dat kan niet verhullen wat JOKER is: een film van Todd Phillips die het gezicht van Scorsese draagt als een clownsmasker.
Distributeur: Warner Bros (BE: 2 oktober, NL: 3 oktober). Copyright: Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 3 oktober 2019.
