‘Laten we hopen dat de volgende vier delen boeiender personages bevatten,’ schreef ik twee jaar geleden over FANTASTIC BEASTS AND WHERE TO FIND THEM. Helaas: het tweede deel in J.K. Rowlings spin-off-serie van haar Harry Potter-verhalen bevat vooral méér personages, maar ze weten nog minder te boeien.
Regisseur David Yates staat sinds THE ORDER OF THE PHOENIX, deel vijf in de Harry Potter-reeks, aan het roer van elke film in Rowlings magische universum. Zijn eerste Potter heeft hij nooit overtroffen, en met THE CRIMES OF GRINDELWALD levert hij de zwakste Rowling-film tot nu toe af. Maar dat ligt vooral aan het scenario van Rowling zelf.
De meeste Harry Potter-films zijn geschreven door Steve Kloves, die Rowlings lange, rijk gedetailleerde verhalen enigszins wist te stroomlijnen. Voor de FANTASTIC BEASTS-spin-offs schrijft Rowling de scenario’s zelf, en dan blijkt dat wat op papier werkt niet per se geschikt is voor het scherm. THE CRIMES OF GRINDELWALD is een nodeloos verwarrend rommeltje van een film. De vele bijpersonages, subplots, terzijdes en verwijzingen naar de Harry Potter-verhalen zouden in een boek misschien bij te houden zijn, maar een avonturenfilm vraagt om meer structuur en focus. Rowling slaat zo veel zijpaadjes in dat we niet meer weten waar we eigenlijk naartoe gingen.
Voor zover er een hoofdplot is: Grindelwald (Johnny Depp), de boosaardige tovenaar die aan het einde van de vorige film gevangen genomen werd, ontsnapt en maakt plannen voor een oorlog tussen de magische wereld en de ‘muggles’ (mensen die niet kunnen toveren). Hij gaat op zoek naar de mysterieuze Credence Barebone (Ezra Miller), die hierbij een centrale rol kan spelen. Albus Dumbledore (Jude Law) zet zijn voormalig student Newt Scamander (Eddie Redmayne) in om Grindelwald tegen te houden.
Deze plot wordt regelmatig onderbroken en naar de marges verdreven door verhaallijnen over Tina Goldstein (Katherine Waterston), haar zus Queenie (Alison Sudol), Jacob Kowalski (Dan Folger) en Leta Lestrange (Zoe Kravitz). Soms zien we onze vermeende hoofdpersonages ruim tien minuten niet, omdat Yates en Rowling ons bijvoorbeeld willen vertellen over Nagini (Claudia Kim), die elke nacht in een slang verandert. Ooit zal de transformatie permanent zijn. Dan, weet de Potterfan, zal Nagini het huisdier worden van Voldemort. Dat is voor de plot niet relevant, maar THE CRIMES OF GRINDELWALD is meer geïnteresseerd in het invullen van Rowlings canon dan in het vertellen van een verhaal. Film als informatie-overdracht. Overigens: door de terugkeer van Dumbledore heeft Rowling de kans haar fantheorie te canoniseren dat deze tovenaar homoseksueel is – maar die laat ze onbenut.
Voordeel van de overdaad aan subplots is dat we minder lang in het gezelschap verkeren van Eddie Redmayne als Newt Scamander. In kleine doses zijn Redmaynes affectaties – de schichtige blikken, de voortdurend half openhangende mond – een stuk draaglijker.
De aanwezigheid van Johnny Depp als Grindelwald deed vrezen voor het ergste, maar gelukkig speelt ’s werelds grootste schmierder relatief ingetogen. Het is een van zijn minst irritante rollen in jaren. Dat heeft er ook mee te maken dat het personage mooi geschreven is. Grindelwald is een lekker ouderwetse schurk: geen ’tragische’ figuur met ‘diepgang’ (zoals Thanos uit AVENGERS: INIFITY WAR), maar een ijskoude fascist, die met sluwe retoriek zijn volgelingen overtuigt. Dat Rowling een goed oor heeft voor neofascistische taal, horen we wanneer Grindelwald over muggles stelt: ‘They are not worthless, but of other value. Not ‘disposable’, but of a different disposition.’
Dat soort verwijzingen naar politiek zijn al sinds jaar en dag onderdeel van fantasy, maar Rowling maakt ze hier explicieter dan ooit tevoren. Gezien het huidige klimaat niet vreemd, en best welkom. Zo zijn er meer kleine geneugten: de beesten van Scamander hebben hun charme (vooral de Chinese draak Zouwu, die trouwens te weinig te doen krijgt), en de decors en kostuums putten inspiratie uit enkele hoogtepunten van jaren-20-design. Helaas gaat veel van de esthetiek verloren door de haastige montage en het immer grijsblauwe kleurenpalet van Yates. Het visuele dieptepunt van niet alleen deze film, maar het gehele cinematische Rowling-canon, is de finale, waarin een chaos van CGI-vlammen door moet gaan voor spektakel.
En waar zijn we aan het einde? Er gebeurt veel in THE CRIMES OF GRINDELWALD, te veel, maar het levert weinig op. De film blijkt vooral een aanloop naar deel drie, waarin het verhaal dan hopelijk eindelijk echt gaat beginnen – maar ik zou er niet op rekenen.
Distributie: Warner Bros. Pictures. Release NL: 15 november 2018, BE: 14 november 2018. Copyright: Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 15 november 2018.
