DVD/Voor eenieder die niet warmloopt voor alieninvasies, tijdreisparadoxen en robotapocalypsen, maar toch enige interesse koestert voor sciencefictionthema’s, bevat dit genre een onbekend hoekje: alledaagse sciencefiction. Hier kun je terecht voor films als ROBOT & FRANK, HER en MARJORIE PRIME.
Films in dit subgenre draaien doorgaans niet om ingrijpende ontwikkelingen of revolutionaire ontdekkingen, maar vertellen vooral kleinschalige verhalen die verkennen hoe technologische vooruitgang het leven van alledag verandert. Die alledaagsheid is in MARJORIE PRIME leidend in hoe het verhaal wordt verteld. Verwacht dus geen grootse gebeurtenissen of emotionele valkuilen, maar juist een rustig voortkabbelende familieschets over de dynamiek tussen een viertal mensen en hoe deze wordt beïnvloed door een nieuw stukje technologie. Welke dit is? Hologrammen! Of, nou ja, in de film worden ze ‘primes’ genoemd. In de nabije toekomst (een jaar wordt niet genoemd), zijn er levensechte hologrammen met een kunstmatige intelligentie die niet onderdoet voor die van echte mensen. Niet onbelangrijk: deze hologrammen zijn exacte replica’s van overleden mensen die de nabestaanden gebruiken als gesprekspartner.
De manier waarop deze technologie wordt geïntroduceerd, is een toonbeeld van subtiliteit. Waar een film als A.I.: ARTIFICIAL INTELLIGENCE uitgebreid laat zien hoe een gezin overgaat tot de aanschaf van een robotkind en vervolgens ruim de tijd neemt voor de eerste kennismaking daarmee, is bij aanvang van MARJORIE PRIME een dergelijke fase al geheel achter de rug. Twee scènes waarin de hoofdpersonages met elkaar converseren blijken genoeg om uit te vinden hoe de vork in de steel zit. En waar de gemiddelde sciencefictionfilm talloze primes zou opvoeren om te tonen hoe hun aanwezigheid de wereld verandert, houdt MARJORIE PRIME het lekker kleinschalig: we hebben enkel de 85-jarige Marjorie, haar prime Walter (die oogt en klinkt als een jonge versie van haar gestorven echtgenoot), haar dochter Tess en diens echtgenoot Jon. Genoeg personages om anderhalf uur mee te vullen.
In die beperkte opzet schemert het gelijknamige toneelstuk van Jordan Harrison door, waarop de film is gebaseerd. Toneelverfilmingen ontsnappen zelden aan de schaduw van hun bronmateriaal en dat is in dit geval niet anders. De film bestaat namelijk vrijwel geheel uit conversaties tussen twee mensen. Weliswaar scherp geschreven en sterk geacteerde conversaties, maar desalniettemin zal dit niet voor iedereen in een boeiende kijkervaring resulteren. Dat is niet geheel onterecht, want eerlijk is eerlijk: er gebeurt niet veel. MARJORIE PRIME is dan ook een film die vooral drijft op ideeën en thematiek, niet op plot. In het huidige filmlandschap is dat een zeldzaamheid, maar wie hiervoor openstaat kan een interessant werkje verwachten.
Dat komt vooral door de sterke inzet op herinneringen en hoe deze enerzijds ons leven vormgeven terwijl ze anderzijds onvermijdelijk vervagen en vertroebelen. Dat laatste ondervindt de bejaarde Marjorie dagelijks vanwege haar dementie. Haar conversaties met Walter zijn dan ook vooral bedoeld om haar geest enigszins scherp te houden, met als bonus dat de prime steeds meer te weten komt over zijn menselijke equivalent en deze steeds beter kan nabootsen. De moeilijkheid zit hem echter in het gegeven dat Walter van zichzelf geen herinneringen heeft en dus enkel reproduceert wat Marjorie of haar dochter en schoonzoon hem voeren. In hun conversaties vertelt prime Walter aan Marjorie over haar verleden met de echte Walter, waarbij zij regelmatig deze vertellingen aanvult en corrigeert. Het is echter de vraag of dit juiste correcties zijn, want haar geheugen is troebel en hij kan niets verifiëren.
Hierdoor ontstaat een feedbackloop waarin de werkelijkheid steeds meer verloren gaat. Dat gebeurt met name wanneer Marjorie een zekere maakbaarheid ontwaart in het aan Walter toevertrouwen van haar herinneringen. Dus als hij haar vertelt over de avond waarop Marjorie en de echte Walter naar de bioscoop gingen voor MY BEST FRIEND’S WEDDING en hij haar na afloop ten huwelijk vroeg, oppert de oude Marjorie dat deze herinnering eigenlijk nog romantischer zou zijn als ze naar CASABLANCA waren geweest. Voor haar is de film die ze zagen niet meer dan een onbeduidend detail dat best verfraaid mag worden, maar een goede getimede flashback laat zien dat het verhaal over het huwelijksaanzoek al veel meer aandikking heeft ondergaan. Haar herinneringen worden dusdanig vervormd dat ze nauwelijks nog iets met de werkelijkheid van doen hebben en daar ook niet meer naar terug kunnen keren.
De vraag die de film oppert is: moeten we dat als een probleem beschouwen? Herinneringen zijn immers altijd een constructie van de geest en nooit honderd procent accuraat. MEMENTO maakte dat punt eveneens en ging in op de gevaren van verkeerd geïnterpreteerde herinneringen, maar dat was dan ook wraakthriller waarin het om leven en dood ging. Maar als het gaat om de nagedachtenis van mensen die ons al jaren geleden ontvallen zijn, moeten we dan vastklampen aan de middelmatige realiteit of mag er best wat worden opgepoetst? MARJORIE PRIME gooit de vraag op, maar heeft gelukkig geen sluitend antwoord. Daarmee toont de film zich een goede vertegenwoordiger van alledaagse sciencefiction, waarin nieuwe technologieën vrijwel nooit als expliciet goed of slecht worden neergezet. Dergelijke vernieuwingen zijn wat ze zijn. Wat je ermee doet, zal ieder mens voor zichzelf moeten bepalen.
Distributie: Source 1 Media/Première TV Distribution. Op dvd/VOD vanaf 13 september 2018. Copyright: Thierry Verhoeven. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 10 september 2018.
