Intensive Care: koppen boven het maaiveld

ACHTERGROND | Nederhorror-cultklassieker INTENSIVE CARE is te zien op de Eye Film Player van het Eye Filmmuseum. Schokkend Nieuws sprak regisseur Dorna van Rouveroy, producent Ruud den Drijver en Hans Heijnen, van wie het oorspronkelijke idee kwam, over de origine, het stormachtige productieproces en de negatieve ontvangst. 

De origine van INTENSIVE CARE ligt bij een script dat Hans Heijnen schreef in de periode dat hij werkzaam was bij First Floor Features, het bedrijf van Dick Maas en Laurens Geels: ‘Ik had een script en dat heette in eerste instantie DE CHIRURG. Later werd dat VLIJMSCHERP, en daarna BLOEDLINK. Eigenlijk lijkt dat script heel erg op de uiteindelijke versie van INTENSIVE CARE, met als grote verschil dat het een film zou moeten zijn geweest die niet op dialoog, maar vooral op beeld steunde. Ik geloof dat er misschien iets van tien minuten dialoog in de hele film voorkwam. Dick Maas vond het verhaal helemaal niks. Ik zei tegen hem: “Het gaat niet om het verhaal, het gaat om de vorm.” Ik was destijds helemaal gek van HALLOWEEN, maar ook van BLOOD SIMPLE, en het moest een soort kruising tussen die twee worden.’

Ondertussen was producent Ruud den Drijver bezig met een aantal projecten voor de Amerikaanse distributeur Brad Krevoy: ‘Hij zocht een slasherverhaal in de traditie van HALLOWEEN, waar INTENSIVE CARE het meest op leek. De titel intensive care had ik al. Dorna kende Hans omdat zij allebei meewerkten aan amsterdamned, en zij wist daardoor dat hij een horrorscenario had geschreven dat zich afspeelde in een ziekenhuis. Het was de bedoeling dat Hans zelf zijn scenario zou verfilmen. Maar dat paste niet in de formule waarin INTENSIVE CARE moest passen, met als voorwaarde een weekcontract voor een bekende Hollywoodacteur en een scène met explosies, voor een budget van 1 miljoen dollar.’

Volgens Hans Heijnen had het te maken met de productionele kant: ‘Als je dit soort effecten in het script met weinig dialoog en puur beeld moet maken, dat kost gewoon heel veel tijd, en ik denk dat we de tijd en het budget daar niet voor hadden. Dus ik dacht, ik ga gewoon door op een ander pad.’

Dorna van Rouveroy nam het stokje over. ‘Horror is niet mijn favoriete genre, maar ik hield wel in die tijd, en nog steeds, van entertainende movies,’ vertelt ze. ‘Terwijl wij absoluut niet zo zijn onderwezen. Want op de filmacademie was het allemaal Bergman wat de klok sloeg. Hitchcock ging al eigenlijk te ver. Maar ik zag dit sowieso veel meer zitten dan dat geneuzel allemaal.’   Den Drijver: ‘Uiteindelijk stemde Dorna in, op voorwaarde dat zij de relatie tussen Amy en Peter iets meer kon uitwerken. Dorna heeft de hele structuur van het script herzien. Ik heb de dialogen geschreven in de operatiekamer en van de twee geleerden, die aanvankelijk gespeeld zouden worden door Donald Pleasance en John Van Dreelen. En nog wat kleine toevoegingen, zoals bij de scènes met de politieman. Tijdens de opnamen heeft Hans er zelf nog een paar scènes aan toegevoegd. Hans had het script achter zich gelaten, dus schreef niet mee. Het uiteindelijke script was, zo vonden wij alle drie, een joint venture. Op de begincredits is vermeld dat het gebaseerd was op een “original screenplay by Hans Heijnen”. Tenminste twee kranten namen hier aanstoot aan, en schreven dat het scenario “helemaal niet origineel” was. Onze aanpak wekte blijkbaar al ergernis voordat het filmen begon.’  Heijnen: ‘In het originele scenario werd de hoofdpersoon, later de rol van Koen Wauters, na twintig minuten ook vermoord.’ Van Rouveroy zag dat aspect van het script echter totaal niet zitten: ‘Die jongen wordt echt geslasht. Dat vond ik al behoorlijk negatief. En ik dacht, nee, ik houd van winners en niet van losers.’

Heijnen: ‘Het productiefonds wilde een herkenbare hoofdpersoon waarmee men zich kon identificeren. Ze kwamen steeds met vragen als “wat is de reden hiervoor?” Daar had ik niks mee te maken. Dat is het gevecht van Ruud en Dorna geweest.’ Van Rouveroy: ‘Het was een good old slasher movie. En het was ook een beetje afzetten tegen het Nederlandse gedoe. Dat is ons helaas ook duur komen te staan.’

Sowieso was niet iedereen meteen dolenthousiast om een Nederlandse slasher te maken. Heijnen vertelt dat de film in ontwikkeling was bij de Eerste Amsterdamse Filmassociatie: ‘Leon de Winter, die daar ook bij betrokken was, vond het ook te gek om daar een vormfilm van te maken. Hij zag het ook wel zitten omdat heel extreem te doen. Maar het idee is dus ook in die vorm bij het productiefonds terecht gekomen. Jan Blokker was indertijd de baas van het productiefonds. Maar die begreep niet waarom de Amsterdamse Filmassociatie met zulke bagger bij hun aan kwam zetten, volgens Leon. “Hoe kunnen jullie als makers van artistieke films als ZOEKEN NAAR EILEEN in godsnaam met zo’n idee bij ons aankloppen?”.’

De Schokkend Nieuws-lezer weet misschien dat De Winter bijdroeg aan het scenario van nederhorrorklassieker DE JOHNSONS (1992). Regisseur Rudolf van den Berg was ook betrokken bij de Eerste Amsterdamse Filmassociatie. Dat er elementen van DE JOHNSONS en INTENSIVE CARE overeenkomen, is volgens Heijnen en Den Drijver geen toeval. Heijnen: ‘In DE JOHNSONS zitten wat dingetjes die Rudolf ook een beetje uit INTENSIVE CARE heeft gehaald. Want Rudolf was vaak bij die besprekingen, indertijd, van BLOEDLINK.’ Den Drijver denkt echter dat het De Winter was die verantwoordelijk was voor de overeenkomsten: ‘De Winter heeft later onderdelen uit het BLOEDLINK-scenario gebruikt voor DE JOHNSONS, waaronder enkele scènes die vrijwel identiek zijn aan INTENSIVE CARE. In de scène met de boormachine en de keuken heeft hij de boor veranderd in een elektrisch broodmes. Volgens De Winter zou de scène met de telefooncel en de kwartjes in INTENSIVE CARE door hem geschreven zijn, en niet door Hans Heijnen. Wij hebben die scène desondanks gedraaid, waarna De Winter vond dat hij dan ook elementen uit onze film in DE JOHNSONS mocht gebruiken.’

Ook bij het special make-up effects-team, onder leiding van Sjoerd Didden, was overlap tussen DE JOHNSONS en INTENSIVE CARE. Den Drijver: ‘Een deel van onze ploeg had aan AMSTERDAMNED gewerkt, of ging aan DE JOHNSONS meewerken. Van de gezamenlijke medewerkers hadden we al gehoord dat sommige dingen in DE JOHNSONS erg leken op wat wij eerder hadden gedaan. Het is een keer voorgekomen dat er een geprepareerd hoofd uit de special effects-afdeling kwam, dat bestemd was voor DE JOHNSONS. Een chauffeur moest snel naar het atelier rijden om het goede hoofd op te halen.’

Van Rouveroy: ‘Ik herinner me die tijd ook wel echt als ongelooflijk hard werken. In de kou, in het bos. En het grappige vind ik, we hadden veel locaties in een bos, en uiteindelijk hebben we alles maar op één locatie gedaan. Ik dacht eerst: nee, dat moet een andere locatie zijn. Maar ja, het is donker en er is een bos. Dan zijn alle bomen hetzelfde.’

Omgerekend met inflatie heeft INTENSIVE CARE 1,5 miljoen euro gekost. Den Drijver: ‘In Amerika was voor een exploitationfilm achthonderdduizend dollar normaal. HALLOWEEN kostte nog driehonderdduizend. Je moet erbij rekenen dat er twee versies van iINTENSIVE CARE zijn gedraaid: alle scènes met dialoog, bijna eenderde van de film, zijn zowel in het Engels als in het Nederlands gedraaid. Het Productiefonds betaalde alleen een gedeelte van de Nederlandse versie. Het budget was beduidend lager dan bijvoorbeeld dat van AMSTERDAMNED.” Van Rouveroy: ‘Eigenlijk had het budget óf veel lager, óf veel hoger moeten zijn. En dat is een fout die we alle twee gemaakt hebben, dat je tien miljoen wil maken van één miljoen.’

Den Drijver: ‘Het aantal bioscoopbezoekers was gemeten naar het aantal kopieën wel gemiddeld, rond de vijftienhonderd per kopie. De consensus is dat het keuringsrapport, waardoor de fans van Nada en Koen te jong waren om de film in de bioscoop te kunnen zien, van zeer nadelige invloed was. Het is een grote fout van mij geweest dat ik geen coupures wilde aanbrengen in de shots die de filmkeuring te gruwelijk vond.’

INTENSIVE CARE verdient het gezien te worden als pionierswerk binnen de Nederlandse filmcultuur. Wie hem nu met een open blik kijkt, ziet vooral een film die veel doet met weinig middelen. Wanneer ik Van Rouveroy vraag of er veel planning bij kwam kijken beaamt ze dat: ‘Het is inderdaad heel erg strak gestoryboard. De director of photography, Jan van den Nieuwenhuyzen, en ik, hebben daar dagen over gedaan om dat ook nog eens in goede shots om te zetten. However, een van de mooiste scènes, vind ik, is die waarin het oog wordt doorgesneden. We hadden daar geloof ik wel veertig shots voor staan. En dat hebben Ruud en ik teruggebracht ter plekke teruggebracht tot zeven. Soms zie je pas als je op de set staat, met je enorm uitgebreide draaiboek, hoeveel je moet skippen, als je het nog wil halen binnen zestien uur. Dan moet je wel al het denkwerk gedaan hebben. Maar dan kom je tot iets veel beters.’

George Kennedy (COOL HAND LUKE, THE DIRTY DOZEN) heeft een kleine rol in de eerste vijf minuten, als de dokter die later verandert in de zwaar toegetakelde seriemoordenaar. Den Drijver vertelt dat Kennedy op de set hard werkte: ‘Zijn draaidagen waren langer dan volgens Amerikaanse regels is toegestaan. Daar gold een maximum van twaalf werkuren per etmaal, hier was dat veertien uur. De tweede draaidag in het ziekenhuis kwamen niet alle opnamen op tijd af, en heb ik hem gevraagd of hij langer wilde blijven. Dat was voor hem geen enkel probleem, hij zei vrolijk: “Don’t worry, I’m still having fun!”.’

Heijnen vertelt dat het van meet af aan het idee was dat de dokter aan het begin een ongeluk zou krijgen, waarna zijn verminkte gelaat functioneert als het masker van Michael Myers. Maar dat deze rol gespeeld zou worden door een ster, ‘dat heb ik nooit zo bedacht. Zeker niet. Maar dit vind ik wel een heel goede vondst van de producent, ja, door daar een cameo appearance neer te zetten. Ruud heeft daar waarschijnlijk bij bedacht: daarmee kan ik het beter verkopen.’

Heijnen zag de film als een spel met de slasherconventies. Wanneer ik hem vraag naar de ‘regel’ dat vrouwen gestraft worden voor seksualiteit, vertelt hij dat hij daar inderdaad van op de hoogte was: ‘Ja, dat is zeker bewust. Ik speelde wel met het idee van: jullie gaan over de grens, jullie zijn stout bezig, en pas op, daar komt de man met de beitel hè, straks. Dat zit er wel een beetje achter, ja.’

Van Rouveroy wil hier echter niets van weten: ‘Dat ligt aan mijn Europese DNA, of mijn persoonlijke DNA. Bestraft worden voor seks komt niet in mijn boekje voor. Het enige waar Ruud en ik ons zorgen over maakten, en dat is volgens mij ook het grote verschil in de Engelse en de Nederlandse versie, is dat in de Nederlandse versie werd gerookt en in de Amerikaanse versie niet. Dus ja, dat was iets waarvan je dacht: nou, nu ga ik de Amerikanen en de internationale wereld echt pleasen. Ik ga mezelf niet het graf in filmen met: ‘wij roken.’ Absoluut niet. Maar seks bestraffen? Daar heb ik niet eens bij nagedacht.’ 

Van meet af aan leek duidelijk dat bepaalde partijen twijfel probeerden te zaaien over de plannen van Van Rouveroy en Den Drijver: ‘Laurens Geels, de toenmalige partner van Dick Maas, beweerde in de grapevine te hebben opgevangen dat wij het nooit gefinancierd zouden krijgen. Dick Maas heeft toen een weddenschap afgesloten met ons dat wij die film niet zouden draaien,’ zegt Van Rouveroy. ‘En toen is Dick inderdaad een krat champagne komen brengen toen we aan het draaien waren. Dus dat was ontzettend leuk. Wat dat betreft is hij ook een good pal. Ontzettend eerlijk. Bovendien heeft hij toen ter plekke een making-of video gemaakt, die heel leuk was en waarvan we nog materiaal hebben gebruikt op de dvd. ‘

Stoort het ellebogenwerk in de Nederlandse filmwereld haar? ‘What else is new. Het is ook professional jealousy. Dat is eigenlijk alleen maar leuk, want dan denk je: als je dat zegt dan heb je er heel veel problemen mee dat ik doe wat ik doe. Ik vind dat wel prettig. Wat ik wél erg vond was de valse toon waarop Jan Doense en die groenzoeter uit België, Jan Verheyen, zich tot de film verhielden.’

Doense en Verheyen toonden fragmenten van INTENSIVE CARE in hun cult-bioscoopprogramma de Nacht van de Wansmaak. Dutch FilmWorks bracht later een dvd uit met audiocommentaar van Doense, Den Drijver en Van Rouveroy. Ook werd de film uitgebracht in de Filmnight Special-box, voorzien van een spottende introductie door Verheyen.

Den Drijver: ‘Beide Jannen, Doense en Verheyen, waren op verschillende persvoorstellingen geweest en hadden gezegd het een leuke film te vinden. Zij wilden een paar scènes uitkiezen voor hun programma, scènes die ze steengoed vonden, beweerden ze. Uniek en over de top. Uiteraard nam ik aan dat de titel ‘Nacht van de Wansmaak’ sloeg op de zelfkennis van de organisatoren. Wij hebben er zonder vergoeding aan meegewerkt, ook aan een latere dvd. Pas achteraf bleek dat Verheyen een bittere introductie had ingesproken bij de dvd.’

Den Drijver vermoedt dat het commentaar van Doense en Verheyen over de acteurs George Kennedy en Koen Wauters te maken hadden met kinnesinne. Den Drijver: ‘Ik ontmoette Koen Wauters op een feestje. Hij vroeg mij later of ik een scenario wilde lezen getiteld BOYS. Hij was gevraagd om hier de hoofdrol in te spelen. Wauters twijfelde of hij het moest doen. De Belgische regisseur, Jan Verheyen dus, bleef hem achterna bellen. Min of meer bij toeval had ik het script van INTENSIVE CARE bij me, en zei: “Lees dit script eens, misschien vind je het wat.” Wat voor hem meespeelde, zal zijn geweest dat het controversieel was en niet braaf. Of het zijn imago zou schaden interesseerde hem niets. Verheyen heeft het praatje de wereld ingeholpen dat wij Koen Wauters vanwege de Belgische financiering hebben gevraagd. In werkelijkheid is hij zelf financiering kwijtgeraakt, doordat Wauters zijn script niet zag zitten. Overbodig te zeggen dat je in die afwijzing een reden kan zien voor de tirade van Verheyen op de dvd, waarvan hij uiteraard hoopte dat die ook Wauters zou bereiken.’

Van Rouveroy: ‘Het erge vind ik dat het de film schade heeft toegebracht. Dat moet je niet doen bij collega’s. Wat ik ook heel erg jammer vind: Koen en Nada waren ontzettend goede acteurs en fantastisch in de rollen die ze speelden. Het doet me pijn dat ze teleurgesteld zijn. Uiteindelijk neem je zelf de verantwoordelijkheid voor dat soort dingen, dus ze zijn ook teleurgesteld geraakt in mij.’ Ook heeft ze moeite met de rol van de rest van de Nederlandse pers: ‘Maar weet je, toen de film in première ging, had niemand verwacht dat ‘ie zo slecht beoordeeld zou worden. Op het moment dat een film zo’n slechte ontvangst krijgt… zie je dat er iets gebeurt in mensen. Dan gaan ze daarin mee. En zij zijn daar ook in meegegaan. En dat vind ik heel erg jammer. Niet van hun, maar van de pers. Daaraan zie je hoe belangrijk een uitbreng is. Ik had al die mensen op hun bek moeten slaan. En de beide Jannen ook, dat verdienden ze. Ik ken producenten, die doen dat, en ik geef ze groot gelijk. Waarom ik dat niet heb gedaan? Tja, ik wilde zo nodig fatsoenlijker zijn dan zij, me niet laten kennen. Dat overkomt me niet meer.’

Het probleem van zo’n introductie als die van Verheyen, is dat de film al voordat je hem ziet met 1-0 achter staat. Hoewel er inderdaad een paar scènes zijn die niet werken, zijn er ook genoeg geslaagde elementen. Zeker gezien het budget ziet de film er uitstekend uit. Bovendien heeft INTENSIVE CARE een vette knipoog, die door het camppubliek nog weleens gemist wordt. Heijnen: ‘Natuurlijk is zo’n eerste scène, waarin Kennedy een lichaam toetakelt op de operatietafel, grappig bedoeld. Dat heb ik geschreven. Net zoals de boor aan het einde die in het oog gaat. Dat soort momenten gaan bewust over de top. Ik denk ook dat er in Nederland geen horrorcultuur was, en dat ze ook niet wisten hoe ze zoiets moesten recenseren.’

INTENSIVE CARE wordt anders ontvangen in het buitenland. Den Drijver: ‘In heel Latijns-Amerika, een relatief grote release door Orion Pictures, was de film succesvol, met name op video. Zij zagen in Nada van Nie een soort Jennifer Lopez en hadden niet in de gaten dat ze Indisch was. Ook in het Oostblok deed de film het erg goed. Zelfs Tarantino heeft een keer iets positiefs over de film gezegd tegen een Amerikaanse journalist. En hier in de Benelux was het de succesvolste Nederlandse film op video dat jaar. Wat België betreft zal dit zeker met het Koen Wauters-effect te maken hebben gehad. Ook het feit dat de film theatrical maar kort draaide, speelde vermoedelijk een rol bij het relatief grote succes op video. Op video eindigde INTENSIVE CARE op de tweede plaats van meest gehuurde films van het jaar, zowel in Nederland als in België. Op nummer één? THE TERMINATOR.’

Jan Doense en Jan Verheyen zijn benaderd. Ze laten weten andere herinneringen te bewaren aan de gang van zaken. Verheyen zegt bovendien dat de financiering van BOYS al rond was toen Wauters besloot niet in de film te willen spelen.

Dit artikel verscheen eerder in Schokkend Nieuws #148.