TGIF | In de Thank God It’s Friday van deze week kijkt Theodoor Steen met gemengde gevoelens naar de fancultuur. Zet je schrap voor STAR WARS-ruzies, SHAPE OF WATER-sex toys en een ode aan THE HUMAN CENTIPEDE.
Het zal niemand ontgaan zijn: de barrage aan nieuwe trailers tijdens de Superbowl, waaronder een groot aantal Schokkend Nieuws-vriendelijke titels. Het grootste nieuws was wel dat Netflix THE CLOVERFIELD PARADOX uitbracht, een paar uur nadat de trailer in premiere ging tijdens dat Amerikaanse sportevenement (al waren de recensies dan weer niet zo lovend). ANNIHILATION overkwam hetzelfde. De, als we de eerste reacties mogen geloven, intelligente sciencefictionfilm werd niet geschikt bevonden voor het bioscooppubliek, maar wel voor een specifiek plubliek via de algoritmes van een streaming-dienst. En vergeet BRIGHT niet, een Frankenstein-monster van populaire tropes.
Wat zegt het over het algemene filmpubliek en de fancultuur wanneer films als THE CLOVERFIELD PARADOX en ANNIHILATION op deze manier een miljoenenpubliek bereiken? Is de fancultuur mainstream geworden, zoals Henriëtte Poelman in 2016 beweerde in dit toffe Schokkend Nieuws-artikel? En waar zit de mainstream tegenwoordig: in de bioscoop of thuis? Is de bioscoopbezoeker niet zolangzamerhand een niche-publiek aan het worden? Wat fans doen wanneer hun favoriete franchises gemeengoed worden, lees je in dit mooi neergepende artikel. Zie ook de bespiegelingen van de STAR WARS-fans binnen Red Letter Media.
Ik heb soms een moeizame relatie met de fancultuur en het feit dat ik er als filmjournalist ook zelf deel van uitmaak. Fancultuur heeft me veel gebracht, waaronder een gevoel van saamhorigheid, een groot gedeelte van mijn vriendengroep, mijn werk, enkele relaties en een manier om veel van mijn tijd te spenderen. Maar het kan soms lastig zijn. Want wat doe je bijvoorbeeld als Quentin Tarantino deze week in opspraak raakt vanwege zijn connecties met Weinstein, het in gevaar brengen van Uma Thurman op de set van KILL BILL en nogal foute uitspraken over Roman Polanski? Zelf ben ik geen gigantische Tarantino-fan (al vind ik JACKIE BROWN en INGLOURIOUS BASTERDS kleine meesterwerken). Ik heb wel moeite met het nieuws rond Bryan Fuller, een auteur die ik bewonder vanwege WONDERFALLS en HANNIBAL. Als je onder veel rumoer deze week twee van je huidige projecten verlaat, dan noem ik dat diva-gedrag. Zoals het Engelse gezegde luidt: “If you run into assholes all day, maybe you’re the asshole.” Hetzelfde probleem heb ik met Jean-Pierre Jeunet, wiens DELICATESSEN ik misschien wel twintig keer gezien heb. Ik kan absoluut niet meegaan in zijn plagiaatbeschuldigingen aan het adres van Del Toro over THE SHAPE OF WATER. Twee mensen die op een meubelstuk dansen? SINGIN’ IN THE RAIN was eerder.
Een ander vervelend aspect van fans is dat ze goed zijn in het… eh… ongemakkelijk maken van hun fanschap. Zie: deze SHAPE OF WATER-dildo en deze 12 porno-parodieën. Al kan Hollywood er ook wat van, getuige deze heerlijk vreemde marketingscampagne van THE X-FILES uit de jaren negentig. En waar de fuck ben je mee bezig als je BLACK PANTHER-ratings gaat manipuleren voordat de film überhaupt uit is, omdat je tegen zogeheten diversiteit in films bent? Daarbij trouwens vergetend dat Black Panther als personage al sinds de jaren zeventig bestaat en de eerste zwarte filmsuperheld een jaar of twintig geleden nauwelijks iemand deed opkijken. En niet alleen de rechterkant van het politieke spectrum verliest soms de nuance. Ook op het niveau van de progressievere fans en filmjournalistiek valt genoeg af te dingen, zoals Anna Biller (THE LOVE WITCH) mooi betoogt in dit essay over het feministisch verklaren van films. Het lijkt soms bijna een doodzonde om te benoemen dat je ook kritiek kunt hebben op WONDER WOMAN. Dat wordt prachtig geparodieerd in deze video over een zelfhulpgroep voor ‘Vrouwen die WONDER WOMAN niet geweldig vonden’.
Over extremisme gesproken: we need talk to about STAR WARS. Enter Natalie Portman: “Say something bad about the motherfucking prequels, bitch”. Dat ik ondanks de bemoeienis van Harrison Ford niet echt zit te wachten op SOLO, heeft te maken met de veilige keuze voor regisseur Ron Howard. Ik vond Rian Johson een geweldige, gewaagde keuze voor THE LAST JEDI, en kan uren naar hem luisteren (dat komt goed uit). Dat de reactie bij de fans nogal… gespleten was vind ik jammer. Hier zijn enkele heel sterke artikelen en videos die uitleggen waarom Johnson in THE LAST JEDI briljante en gewaagde keuzes maakte en daarmee het STAR WARS-universum nieuw leven gaf. Veel fans lijken echter nogal gepikeerd door sommige van die keuzes. Hoewel ik dat soms best begrijp, heb ik wel enorme moeite met het gezeur een over ‘politiek correcte putch richting meer diversiteit’. Het feit is dat nog steeds 96% van alle STAR WARS-schrijvers en -regisseurs blanke mannen zijn, en dat het echt geen ramp zou zijn als Lucasfilm achter de schermen een meer diverse samenstelling zou krijgen. Dat de fancultuur echter niet homogeen is, erken ik ook. De fancultuur bevindt zich over het gehele politiek spectrum, met mensen uit alle groepen van de samenleving. Daarom is dit grootschalig onderzoek naar de (online) STAR WARS-fancultuur en hoe deze het discours rond de films voedt erg interessant.
Of je de fancultuur nu ziet als een niche- of een mainstream-publiek, als een vijandige of een vriendelijke groep, als een conservatieve of een progressieve beweging, als een vrijplaats voor creativiteit of een modderpoel van perversiteit – alle fans zijn in de eerste plaats consumenten. Dat de fancultuur zo’n groot onderdeel is geworden van de mainstream-cultuur, is maar aan één ding te danken: het kapitalisme. In deze video gaat Moviebob in op de enorme macht van Disney en de vergezochte samenzweringstheorie dat Disney filmcritici af zou kopen. Disney hoeft dat niet te doen, want Disney heeft overal al invloed. Filmrecensenten hebben die invloed niet echt.
Hoewel? De zelfverklaarde ‘puist op de reet van de Nederlandse filmindustrie’ Tom Six heeft wel gelijk als hij zegt dat het belachelijk is dat hij door de Nederlandse filmpers niet serieus wordt genomen. Filmjournalistiek en het internet in het algemeen fungeren soms als een echokamer die je als fan/journalist/mens zeker beïnvloedt. Denk bijvoorbeeld aan de manier waarop de visie op een film als BLADE RUNNER is veranderd. Ikzelf ben een groot liefhebber van I LOVE DRIES (een film die ik zie als een Nederlandse ode aan Tobe Hooper en John Waters) en THE HUMAN CENTIPEDE 2 (die zich kan meten met het werk van Marian Dora of Andrey Iskanov). En ik ben niet de enige. Six heeft fans over de hele wereld. Laat ik, in de hoop dat Tom en Ilona Six dit lezen, dan maar de knuppel in het hoenderhok gooien: Tom, er is een blad in Nederland dat je films wél serieus neemt. Ik zou je graag interviewen voor Schokkend Nieuws.
Want dat is wat fancultuur in de eerste plaats is, wat mij betreft: een liefde voor films die mensen bindt, ook als die films door de mainstream niet begrepen worden. Mijn optimisme komt niet van Netflix die blockbusters opkoopt die anders geen publiek zouden vinden. Het komt van fans die zich achter Michael J. White scharen omdat hij een semi-sequel van BLACK DYNAMITE wil maken; van fans die vanuit hun liefde voor film zelf films gaan maken; van fans die ellenlange twitter-feeds schrijven over GREMLINS 2 vanuit academisch oogpunt (of zoals, schaamteloze zelfpromotie, in mijn geval een hele scriptie over vier films van Joe Dante). Fancultuur is het best wanneer het fanatisme omgezet word in positieve energie: schrijfsels, knutsels, zelfgemaakte low-budget-odes, kickstarter-campagnes en ach, als je er van houdt, zelfs porno.
Fijn weekend!
