Echt opgewekt word je niet van het universum dat Fabrice Du Welz met zijn twee speelfilms uitgetekend heeft. Zijn hoofdpersonages doorlopen een martelgang. Het kruis dat ze dragen is loodzwaar en de top van de berg is hoog. Niemand kan hen verzekeren dat de weg uitmondt in verlossing.
In zijn wrange debuutfilm CALVAIRE trok Du Welz naar de Ardennen; in VINYAN verschanst hij zich in de Thaise modder. Veel verder had de Belgische regisseur het voor de altijd moeilijke tweede film niet kunnen zoeken. In kilometers uitgedrukt is de afstand tussen Wallonië en Thailand inderdaad behoorlijk groot, maar op alle andere vlakken liggen CALVAIRE en VINYAN dichter bij elkaar dan je zou vermoeden.
Al na twee titels is de filmische handtekening van Du Welz duidelijk herkenbaar: ze is grillig, somber en pessimistisch. Dat merk je al bij de angstaanjagend mooie beginsequentie. Du Welz opent niet met een sfeervol muziekje of zorgeloze personages die vrolijk door een stad flaneren, maar hij vult het beeld met een dwingende close-up van wild kolkend water, terwijl de beklemmende muziek van luid tot oorverdovend aanzwelt. De vette begintitels vullen het volledige scherm. De opening is ruw, onstuimig en woest; een voorafspiegeling van wat de film te bieden heeft.
De beginsequentie is een inventieve manier om te verwijzen naar de tsunami die Thailand in 2004 overspoelde. Jeanne (Emmanuelle Béart) en Paul (Rufus Sewell) overleefden de ramp, maar verloren in alle verwarring hun zoontje Joshua uit het oog. Ze zijn al die tijd in en rond Phuket blijven hangen, in de hoop Joshua terug te vinden. Rationeel bekeken is het jongetje zo goed als zeker dood, maar vooral Jeanne wil dat niet aanvaarden, zeker niet wanneer ze op een groezelige video, opgenomen in de wouden van Birma, haar zoontje meent te herkennen. Dat is het startpunt van een lijdensweg die de hulpeloze ouders regelrecht richting Heart of Darkness stuwt.
Vergezeld door een onbetrouwbare gids dringen ze – eerst per boot en daarna te voet – de jungle binnen. De omstandigheden zijn door de hoge luchtvochtigheid, de onophoudelijke regenbuien, de onvermijdelijke modder en een nijpend tekort aan voedsel loodzwaar. Enkel de gedachte hun zoontje terug te zien, houdt het koppel op de been. Wanneer ze stranden in een onooglijk paalwoningendorp lijkt alle hoop verloren. Zonder boot of gids heeft hun helletocht een point of no return bereikt. Het is dan dat Du Welz aantoont dat wie stevig in de modder ploetert, alleen nog maar dieper kan wegzakken. De Birmese jungle wordt bij elke stap onheilspellender en gevaarlijker en lijkt vooral op Jeanne een destructieve aantrekkingskracht uit te oefenen. De uitputtingsslag is niet alleen fysiek, maar ook mentaal.
VINYAN is een zeldzaam onaangename martelgang. Du Welz duwt je in een moeras waarvan de zuigkracht zo groot is, dat je als kijker muurvast zit. De jungle en zijn al dan niet dode bewoners is bedreigend, lelijk en gevaarlijk. Du Welz’ vaste cameraman Benoît Debie (IRRÉVERSIBLE) baggert er schuddend en schokkend doorheen, de personages dicht op de huid. Zijn beelden zijn de ene keer hallucinant mooi (in een fantastisch shot tilt hij de camera bijvoorbeeld over een tempelingang); de andere keer akelig primitief (het eindshot). Fabrice Du Welz is een no-nonsense regisseur die niet zalft, maar slaat. Hij is ongenadig hard en gruwelijk realistisch. Hij vertelt en filmt wild, compromisloos, met voeten en benen diep in de modder verzonken. VINYAN is donker als de nacht.
Di: Moonlight Films (BE: 15 oktober/ NL: 29 januari). Copyright Hans Dewijngaert. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 5 januari 2009.
