Nadat politieagent John ‘Scottie’ Ferguson (Stewart) op traumatische wijze de ernst van zijn hoogtevrees heeft ontdekt, neemt hij ontslag. Tijdens zijn langzame revalidatie onder toezicht van zijn oude vlam Midge (Geddes) wordt hij benaderd door een oude schoolvriend die hem vraagt zijn vrouw te schaduwen. Madeleine (Novak) gedraagt zich vreemd de laatste tijd en haar man maakt zich zorgen.
Weifelend neemt Scottie de detective-klus aan, maar dat verandert zodra hij Madeleine ziet. Liefde op het eerste gezicht verandert in obsessie door deze mysterieuze vrouw en haar tragische uitstraling. Als het onvermijdelijke noodlot toeslaat en Scottie niet kan voorkomen dat Madeleine zelfmoord pleegt, is hij dan ook compleet gebroken. Overal denkt hij haar nog te zien, tot hij Judy tegenkomt: donker in plaats van blond, maar onmiskenbaar zijn dode Madeleine.
Hitchcock verfilmde het boek D’Entre les Morts dat het Franse duo Boileau-Narcejac (DIABOLIQUE), op de gok voor hem schreef, maar week op essentiële punten af van hun verhaal. Geniaal is de naar voren geplaatste onthulling aan het publiek dat Judy Bartley en Madeleine Elster één en dezelfde vrouw zijn. Doordat Scottie wél in het ongewisse wordt gelaten, creëert Hitchcock de hem kenmerkende en ongeëvenaarde suspense: wat zal Scottie doen als hij achter de waarheid komt? Meer conventioneel was Hitchcocks beslissing om Madeleine aan het slot van de film per deus ex machina te laten verongelukken, terwijl in de roman de wanhopige Scottie uiteindelijk zijn femme fatale wurgt. Zo bleef het einde open en stond het de zakenman Hitchcock vrij ten behoeve van buitenlandse censuur nog een huiselijk naschrift aan de film te voegen, waarin de falende held toch weer goed terecht komt bij moeder de vrouw Barbara Bel Geddes.
Dat VERTIGO bij verschijning in 1958 flopte is niet verwonderlijk. De humor, rijkdom en vaart van zijn andere grote thrillers (TO CATCH A THIEF, THE MAN WHO KNEW TOO MUCH, e.a.) ontbreken en ook de instant kick die een revolutionaire plotwending uitdeelt (als in het latere PSYCHO) blijft uit. De suspense-plot die Hitchcock de film gaf, wordt overschaduwd door de zeer duistere implicaties van het verhaal. Implicaties waar de regisseur geen geheim van maakte: ‘To put it plainly, the man wants to go to bed with a woman who’s dead; he’s indulging in a form of necrophilia.’ Dit is een film die in de herinnering van de kijker rijpt. Het is daarom niet verwonderlijk dat VERTIGO juist onder vakbroeders enorm hoog scoort en al jaren door regisseurs als beste film aller tijden wordt bestempeld.
De gerestaureerde versie van VERTIGO moet gezien worden op het grote doek, maar op een goede tweede plaats komt het beleven van deze Signature Collection laserdisc. De transfer is onwaarschijnlijk helder (met uitzondering van enkele nachtscènes en daar waar Hitchcock Madeleine opzettelijk in mist hult), de kleuren briljant en de prachtige muziek van Bernard Herrmann is geheel hermixed in volumineus Dolby Digital. Vreemd is het wel dat de consciëntieuze restauratoren Robert Harris en James Katz er geen moeite mee hadden om alle geluidseffecten (foley) opnieuw op te nemen (noodzakelijk omdat deze niet uit de oude mono soundtrack gefilterd konden worden). Om zo’n op zichzelf goedbedoelde ingreep zal Hitchcock zich wel een paar maal in zijn graf hebben omgedraaid. Ook de toegevoegde extra’s staan grotendeels in het teken van de restauratie. Op het audio commentaarkanaal komen associate producer Herbert Coleman, Harris en Katz daardoor helaas nauwelijks toe aan aan de actuele scènes gerelateerde informatie.
Kant vier van de twee platen bevat de documentaire ‘Obsessed with Vertigo’, over de recente opknapbeurt, trailers en een beeldarchief met posters, storyboards, foto’s en meer. Het curieuze ‘foreign censorship’-einde is eveneens opgenomen. Mijn enige punt van kritiek op al dit moois betreft het piepkleine lettertje waaruit de afsluitende en uitgebreide productie-informatie is gezet. Na uren kijkplezier met Hitchcocks meesterwerk eindigt de toeschouwer daardoor op zijn knieën voor de televisie. Aan de andere kant: misschien is dat wel de gepaste houding.
Copyright Bart Oosterhoorn. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #30, juni/juli 1997.
