Idee 9, uitvoering 5. Wat een kans om een klassieker van het niveau van pakweg THE STEPFATHER af te leveren hebben William Lustig (MANIAC) en de onvermoeibare Larry Cohen (IT’S ALIVE) hier laten liggen.
De schuldvraag blijft in het midden, want het scenario van Cohen én de regie van Lustig vertonen zwakke plekken. De film begint nochtans fantastisch. De titelfiguur is Sam Harper (Shark Fralick), een ultra-patriottische militair, wiens lijk na drie jaar van vermissing in de woestijn van Koeweit wordt gevonden. Het stoffelijk overschot wordt naar zijn nabestaanden verscheept; inmiddels is reeds duidelijk dat Sam’s blinde haat tegen alles wat ‘on-Amerikaans’ is, zich niet door zoiets banaals als de dood laat beteugelen.
Op fraaie wijze wordt een onheilspellend beeld van Sam opgeroepen via de verhalen en herinneringen van degenen die op zijn ’thuiskomst’ wachten, zoals zijn oorlogszuchtige neefje Jody (Ogden), die Sam idealiseert, zijn weduwe Louise (Tremko), die hem verafschuwde, en zijn mentor Jed (een zeer ingetogen Isaac Hayes). Wat zich aanvankelijk als een subtiele opbouw laat aanzien, gaat al snel trekken: de film wil maar niet op gang komen. En áls Sam, inmiddels thuisgekomen, eenmaal (op 4 juli, hoe kan het anders) weer tot leven komt, begaan de makers van de film een onvergeeflijke fout: Uncle Sam slaat vrijwel zonder onderscheid des persoons aan het moorden.
Dat hij vlagverbranders, snotneuzen die The Star Spangled Banner niet op toon zingen en dienstweigeraars aan het mes rijgt, daarvoor hebben wij alle begrip. Een meisje dat een stickie rookt…nou vooruit. Maar een corrupte politicus? Een peeping tom? Zo wordt Uncle Sam gedegradeerd tot een tamelijk alledaagse serial killer, dit in tegenstelling tot Terry O’Quinn in het al eerder genoemde THE STEPFATHER. Diens personage was juist zo memorabel door de ijzeren consequentie waarmee zijn wandaden terug te voeren waren op dezelfde ééndimensionale denkbeelden.
Tot overmaat van ramp wordt UNCLE SAM nogal stuntelig naar zijn ontknoping gevoerd, een ontknoping die ook visueel allerminst overtuigt. Was UNCLE SAM wél naar behoren uitgewerkt, dan had de film opgevat kunnen worden als een cynisch commentaar op militant ultra-rechts in het Amerika van nu. De waarde daarvan moet overigens niet overdreven worden: ik maak me sterk dat rechts geboefte zich bij het zien van deze film allerminst aangesproken voelt, hooguit net iets harder juicht bij de diverse moordpartijen. Conclusie: UNCLE SAM blijft in goede bedoelingen steken. Misschien verdient Lustig dan toch meer waardering voor zijn compromisloze houding tegenover de filmindustrie dan om zijn daadwerkelijke filmtalent.
P.S.: Inventiveiteit bij het verzinnen van slogans kan Lustig en Cohen niet ontzegd worden. Na You have the right to remain silent…forever (MANIAC COP) komen ze nu met Uncle Sam wants you…dead!
Copyright Matthijs Linnemann. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #31, augustus/september 1997.
