Vier keer treffen we hem aan in de jaarlijstjes (zie p. 3); de hoogste tijd dus om aandacht te besteden aan een film waar u misschien zelfs nog nooit van gehoord heeft. [SAFE] was te zien tijdens het afgelopen festival van Rotterdam, werd daar met gemengde reacties ontvangen, waarna Haynes’ magistrale opvolger van POISON (1991) onaangekocht op het vliegtuig naar huis werd gezet. Kleine pleister op de wonde: [SAFE] is inmiddels op zowel (import) video als laserdisc verkrijgbaar.
De titel betekent niet alleen ‘veilig’ maar ook ‘kluis’ en dat is waarin hoofdpersoon Carol White (Moore) haar dagen slijt. Het is overigens een heel riante kluis waarin Carol, haar echtgenoot Greg en stiefzoon Rory zich hebben teruggetrokken; de Whites behoren tot de Amerikaanse upperclass. Maar zo warmpjes als het gezin er bij zit, zo kil en steriel is hun leefomgeving. In de statische, lange instellingen van Nepomniaschy bevinden de personages zich meestal ver van de camera, aldus gereduceerd tot stoffering van de onwezenlijk ruime interieurs. Haynes’ extreem afstandelijke benadering kan maar één ding betekenen: hier moet iets faliekant misgaan. En dat gaat het ook. Carol blijkt plotseling allergisch voor de meest alledaagse luchtjes en geurtjes. ‘Environmental illness’ heet de kwaal, een reactie op de 60.000 chemische stoffen waar we dagelijks mee in contact komen. Carol zoekt haar heil in New Age-sanatorium Wrenwood, waar ziektes evenwel niet worden genezen maar verdoezeld met psychotherapeutische peptalk. Aan het eind van de film staat ze uitgemergeld voor de spiegel in alweer een kluis, een met porselein beklede iglo in Wrenwood, waar de wereld, en daarmee het leven zelf, hermetisch wordt buitengesloten. Hartverscheurender kan een film niet eindigen. [SAFE] doet qua sfeer, vormgeving en thematiek sterk denken aan het vroegere werk van David Cronenberg. Net als in THE BROOD zijn de locaties van een kille anonimiteit die verruild wordt voor de schijn-geborgenheid van een nieuw thuis; Wrenwood in [SAFE], ‘The Somafree Institute of Psychoplasmics’ in THE BROOD. Haynes’ concept van Carol’s onverklaarbare ziekte ligt bovendien in het verlengde van Cronenberg’s obesessie voor ‘het opstandige lichaam.’ Alleen ontbreken in [SAFE] de (zichtbare) monsters. Dat is geen gemis; het maakt de film er alleen maar huiveringwekkender op. Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. .Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #27, p8.
