De vampier zit op de bok van het rijtuig, verkleed als koetsier. Zijn gezicht is nauwelijks zichtbaar, op de scherpe neus en de priemende, zwartomrande ogen waarmee hij ons dwingend aankijkt, na. Dit was, in 1922, de eerste kennismaking van het bioscooppubliek met graaf Dracula. Alleen heet de beroemde vampier hier graaf Orlok.
Graaf Orlok is van plan zich te vestigen in het Duitse stadje Wisborg. Hutter, de assistent van makelaar Knock, is naar Orloks kasteel in Transsylvanië gereisd om een pand aan de graaf te verkopen. Al gauw begint Hutter te vermoeden dat er iets niet pluis is in het kasteel. Waarom slaapt de graaf in een doodskist? Hutter kan helaas niet voorkomen dat de graaf naar Wisborg reist en een spoor van dood en verderf achterlaat. Tot overmaat van ramp heeft het bloeddorstige schepsel zijn oog laten vallen op Hutters geliefde Ellen…
De plot van NOSFERATU: EINE SYMPHONIE DES GRAUENS is vrijwel identiek aan die van Bram Stokers Dracula. Alleen de namen zijn aangepast: Jonathan Harker werd Hutter, Mina werd Ellen, Dracula werd Orlok en Van Helsing werd vervangen door professor Bulwer, een plantenkundige. Regisseur F.W. Murnau had geen toestemming van de weduwe Stoker om het (toen nog niet zo) beroemde boek te verfilmen. Door het trucje met de namen en wat andere kleine aanpassingen dacht hij het ook zonder af te kunnen. Nogal naïef van Murnau; een rechtszaak volgde. De rechter stelde de weduwe Stoker in het gelijk: alle kopieën van NOSFERATU dienden vernietigd te worden. Gelukkig bleven enkele kopieën bewaard. Deze dvd-uitgave bevat de gerestaureerde film, de originele tussentitels én de originele score van Hans Erdmann.
De overacterende Gustav von Wangenheim (Hutter) voldoet niet meer aan de huidige maatstaven, maar de rest van de cast van NOSFERATU levert uitstekend acteerwerk. Absolute uitblinker is Max Schreck. Zijn lange, dunne lichaam, in combinatie met de griezelige make-up en de gekromde nagels, geven hem een iconische look. Hij geeft de vampier in relatief korte tijd afwisselende gedaantes mee: weerzinwekkend, dreigend, een wezen vervuld van dierlijke lust. Schreck speelde de graaf zelfs zó goed dat er destijds gefluisterd werd dat Schreck wel écht een vampier moest zijn. Steven Katz baseerde er het scenario van SHADOW OF THE VAMPIRE uit 2001 op.
Wie in de vele beschouwingen over NOSFERATU te weinig genoemd wordt en wat mij betreft óók lof verdient, is Greta Schöder. Zij speelt Ellen, Hutters verloofde en de eigenlijke heldin van het verhaal. Ze heeft vele gezichten. In het begin van de film is ze het toonbeeld van onschuld. Ze treurt zelfs om de dood van voor haar geplukte bloemen. Wanneer ze in de greep van de graaf komt, drukt haar gelaat zowel angst als lust uit. Niet Hutter of professor Bulwer, maar Ellen ontdekt uiteindelijk de manier om graaf Orlok te verslaan, met gevaar voor eigen leven. Schröder brengt het scala van emoties en transformaties dat haar personage ondergaat schijnbaar moeiteloos over. Indrukwekkend.
Ook anno 2013 is NOSFERATU nog spannend, zoals in de scène waarin de vampier, zijn kromme, scherpe klauwen vervaarlijk voor zich uit stekend, langzaam op de arme kapitein van het gedoemde schip De Demeter afloopt. Murnau had een uitstekend oog voor compositie, belichting en het spel met schaduwen. Een van de meest iconische beelden uit de horrorfilmgeschiedenis is dat van de schaduw van de graaf wanneer hij op de trap naar Ellens slaapkamer sluipt. Het shot is zwanger van naderend onheil.
NOSFERATU is om meerdere redenen een mijlpaal. De film zit vol prachtig geschoten scènes en het was deze film die de regel introduceerde dat zonlicht fataal is voor vampiers; dit was noch in de traditionele folklore, noch in Stokers boek het geval. Zoals een vampier niet zonder bloed kan, zo kan een echte horrorfan niet zonder NOSFERATU. Verplichte kost.
Di. Quality Film Collection. Vanaf 20 augustus 2013 op dvd.Â
Copyright Lieuwe van Albada. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 28 september 2013.
