Darren Aronofsky´s mysterieuze MOTHER! vraagt veel van zijn publiek en maakt het recensenten zo mogelijk nog moeilijker…
Het is een welhaast onmogelijke klus een recensie te schrijven van MOTHER! Ten eerste, omdat alleen al het beschrijven van enkele van de thema’s die Aronofsky aankaart, je heel dicht bij spoilers brengt. Universal deed vooraf erg geheimzinnig over MOTHER! De trailers doen een home invasion-film vermoedden en er zijn ook hints dat de film zich in het ‘afdaling in de waanzin’-genre bevindt. Beide beschrijvingen blijken echter te summier en zijn ook niet geheel juist. Het enige wat je van te voren moet weten is dat Javier Bardem en Jennifer Lawrence een stel spelen – hij is een kunstenaar, zij verbouwt het huis – en dat ze al snel te maken krijgen met ongenode en sinistere gasten.
Het tweede probleem is dat ik ook niet teveel durf te zeggen over de pijnpunten van de film. De zwaktes van de film zijn namelijk intrinsiek verweven met enkele van de belangrijkste plotwendingen. Daarmee heb ik als recensent een zware klus.
En dat is precies een van de thema’s van de film waarover we het gelukkig wél kunnen hebben: het scheppingsproces. De titel MOTHER! en Lawrence’ zwangere personage hinten er al naar, maar ook Javier Bardems personage worstelt met het creatieve proces. Hij kampt met een writersblock. Aronofsky zélf gooide zijn gewoonlijk extreem precieze en langdurige voorbereidingen overboord en pende het script neer in een vijf dagen durende rush. Alsof hij daarmee ook een writersblock wilde bezweren, verlangend naar een schone lei na het logge studiowerk van NOAH. Dat is te voelen in het eindproduct, dat na een traditioneel horrorbegin volledig ontspoort in een extreem symbolische, hyperpersoonlijke derde akte waarin de chaos wordt omarmd. Weg met alle logica of planning; MOTHER! is een wilde dans om persoonlijke demonen te bezweren. Film als therapie.
Aronofsky legt al zijn angsten en obsessies bloot. Veel van zijn geijkte paradepaardjes komen langs, soms subtiel, soms expliciet: zijn obsessie met religieuze en freudiaanse symboliek, man-vrouwverhoudingen, het scheppingsproces van de kunstenaar en zijn obsessie met ehm… obsessie. Hij doet dat wel op een geperverteerde, vreemde wijze, die wars is van logica of traditionele plotopbouw. Soms schiet de film daarbij zo ver uit de bocht dat je er niet meer in mee kunt gaan. Dan krijg je de neiging dat wat je ziet te ridiculiseren. Of moeten we er toch bewondering voor hebben dat Aronofsky zijn onderbewustzijn zo schaamteloos op het doek durft te kwakken?
De film is soms ongegeneerd grotesk. Michelle Pfeiffer als een heerlijk schmierende femme fatale, hysterisch camerawerk, Jennifer Lawrence in een constante staat van paniek… Zelfs de schokkende ontwikkelingen aan het einde zetten overduidelijk in op effectbejag. Enkel provocatie lijkt niet voldoende, het publiek moet delen in de waanzin.
Ik, in elk geval, begin de wanhoop van Javier Bardems personage te delen. Hoe moet je in hemelsnaam een film als MOTHER! duiden? Hoe beoordeel je iets dat zo persoonlijk lijkt te zijn? Hoe schrijf je over een film zonder in details te kunnen treden over de pijnpunten en thema’s? Hoe beoordeel je een film die zo losstaat van normale genre-regels of überhaupt de regels van plotopbouw? Hoe ga je om met een film die schippert tussen arthouse en grand guignol, tussen psychodrama en camp-komedie?
Misschien is het inderdaad maar beter om je over te geven aan het MOTHER!-complex. Of je haar nu haat of van haar houdt, om MOTHER! kun je niet heen. MOTHER! is een psychoanalytische therapiesessie: soms eng persoonlijk, soms teveel van het goede, maar altijd fascinerend. MOTHER! is voer voor psychologen en filmjournalisten. Er kunnen essays over volgeschreven worden – maar dan wel pas wanneer iedereen de film heeft kunnen zien, want dit is zo’n film waar de angst voor spoilers inderdaad terecht is.
Aronofsky lijkt, in tegenstelling tot sommige eerdere films, ook niet te willen behagen. MOTHER! is venijnig, licht maniakaal ook. Het creatieve proces is niet eenduidig, is wat MOTHER! ons duidelijk maakt. Je kunt het niet reduceren tot “gewoon iets maken” of “goed” of “slecht”. Je moet het ondergaan, en dat zal niet voor iedereen een prettige ervaring zijn.
Distributeur: Universal. BE : 13 september, NL: 14 september 2017. Copyright: Theodoor Steen. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 13 september 2017.
