Goed, fout of goed fout, MANIAC is een essentiële slasherfilm. Of het nu komt door William Lustig’s cinema verité-stijl, Tom Savini’s uitzinnige make up-effecten of Joe Spinell’s deprimerende hoofdrol, de film is een onvergetelijke ervaring. Zeker in vergelijking met de bespottelijke grand guignol van een HANNIBAL is MANIAC the real deal, een horrorfilm die de grens van het vermaak opzoekt en die vervolgens ruimschoots overschrijdt.
De film was daarmee een voorloper van HENRY: PORTRAIT OF A SERIAL KILLER, in de zin dat de maniak uit de titel tegelijk schurk en slachtoffer is. Beide films delen ook een guerilla-aanpak, waarbij de makers totale vrijheid genoten om te doen wat ze wilden. .MANIAC was het geesteskind van acteur Joe Spinell, die in de jaren ’70 en ’80 een zeker aanzien genoot als character actor in ondermeer de ROCKY- en GODFATHER-films. Spinell droomde van een project waarbij ook hij zijn naam boven de titel kon zetten, net als zijn vriend Sylvester Stallone. Hij benaderde Bill Lustig, en legde hem zijn plan voor: het portret van een seriemoordenaar, opgebouwd uit de profielen van bestaande killers. Spinell deed onderzoek en bedacht dat de moordenaar geen anonieme boeman, maar zelf het slachtoffer van kindermishandeling moest zijn. Tegenwoordig is dat een levensgroot cliché, maar in de jaren van HALLOWEEN en FRIDAY THE 13TH had Spinell toch een voorsprong op zijn tijdgenoten. Een budget was er niet. Iedereen werkte voor een winstaandeel en Lustig had een ruimhartige bank. Essentieel voor het slagen van de film was het aandeel van Savini. Hij bedacht het onsmakelijke handelsmerk van MANIAC, de scalpering. Spinel ontdoet zijn vrouwelijke slachtoffers van hun Farrah Fawcett-krullen en spijkert hun scalps vast op de etalagepoppen waarmee hij zijn appartement deelt. Niet vreemd dat toen de film uitkwam, het een onmiddellijk schandaalsucces was. BEELD EN GELUID.Voor de dvd heeft William Lustig een director’s cut samengesteld. Dat betekent in de praktijk dat hij er één scène uit heeft gehaald die hem niet lekker zat. Spinell en hoofdrolspeelster Caroline Munro hebben een afspraakje in een restaurant, waar de maniak zich van zijn gevoelige kant laat zien. Het zou nog beter zijn geweest wanneer alle scènes met Munro uit MANIAC zouden zijn gehaald, want het ‘liefdesverhaaltje’ is echt een misser in de film. Spinell speelt een totale loser met een kop als een pond gehakt en een vormeloos lijf, gestoken in spijkerbroeken model bilnaad. Dat hij Ÿberhaupt in contact komt met de oogverblindende Munro is bizar, zeker gezien haar flitsende professie: modefotografie. Op de onderhoudende commentaartrack geeft Lustig toe het zelf ook bezopen te vinden, maar hij heeft een goede verklaring. Munro, die Spinell nog kende van STARCRASH, was in staat een gat in het budget aan te vullen. Vandaar dat haar toenmalige echtgenoot Judd Hamilton als medeproducent vermeld staat. Overigens niets dan lof voor de professionele Lustig, die hier bekent een oogje op zijn leading lady te hebben gehad. Dat begrijpen we best, Bill. .Maniac ziet er goed uit op dvd, in de zin van nice & sleazy. Met minieme middelen (praktisch alles op locatie geschoten met direct licht en veel hand held) werd de groezelige atmosfeer gecreëerd van het failliete New York ten tijde van de Son of Sam-moorden. Spike Lee moet MANIAC gezien hebben toen hij zocht naar de juiste look voor zijn SUMMER OF SAM. De fictie werd tijdens de opnamen ingehaald door de werkelijkheid. In het hotel waar Spinell een hoertje wurgt en scalpeert werd een dag later een prostituee onthoofd. Voor de veel te dure helicoptershots werden outtakes van Argento’s INFERNO gebruikt. De dvd heeft de te oranje tinten van NTSC, maar is verder prima van beeld- en geluidskwaliteit. .EXTRA’S.De beste extra van MANIAC is de commentaartrack, waarop Lustig, Savini, editor Lorenzo Marinelli en Spinell’s assistent Luke Walter het hoorbaar naar hun zin hebben. Zo ziet Savini tot zijn eigen verrassing dat hij in de film nog zijn oude ‘etnische’ neus heeft, en er zijn volop loopgravenverhalen over het moeizame ontstaansproces en de keuringsperikelen. Natuurlijk wordt veel teruggeblikt op de illustere Spinell. Zijn betrokkenheid ging soms een beetje te ver, zoals de keer dat hij tegen de zin van Lustig met de cameraman door nachtelijk Manhattan zwierf om sfeerbeelden te verzamelen. Spinell stelde ook voor om een van de slachtoffers van haar edele delen te verlossen, en dacht dat met een oester te kunnen visualiseren. Dat werd zelfs Savini te gortig. De dvd heeft naast veel trailers en tv-spots ook zeldzaam promomateriaal van de nooit afgemaakte MANIAC II: MR. ROBBIE (van Buddy ‘COMBAT SHOCK’ Giovinazzo) uit 1989. Hierin speelt een oud geworden Spinell de tv-clown Mr. Robbie die hardhandig in de bres springt voor mishandelde kinderen. De algehele malaise die uit dit materiaal spreekt doet je opgelucht ademhalen dat die film er nooit gekomen is. Spinell stierf tijdens de opnamen aan een hartaanval. MANIAC II was een smet op zijn staat van dienst geweest.
SN-KOOPADVIES
MANIAC is een heimelijk genoegen, een film met gebreken en dubieuze motieven die toch goed werkt als horrorshocker. ‘Scary and disturbing, taking it beyond the limit’ noemt Lustig het zelf, en het klopt. MANIAC is rauw, en als je de minder overtuigende aspecten wegdenkt, een indringend portret van een getormenteerd mens. In HENRY kunnen we zien hoe een beter filmmaker met hetzelfde uitgangspunt een betere film maakt, maar MANIAC is verre te prefereren boven de doorsnee jaren ’80 slasherfilm. Of dat genoeg is om bijna honderd piek neer te leggen voor deze importtitel is een tweede.
(Laatste nieuws: In augustus verschijnt een special limited edition waaraan een shape-cd met de soundtrack wordt toegevoegd, courtesy of onze eigen Fir Suidema. – red.).
Copyright Mark van den Tempel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. .Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #50, p34.
