‘Satan is zo machtig als wij hem toestaan’ luidt de sleutelzin uit LE MOINE, de nieuwe film van regisseur/scenarist Dominik Moll. Eigenlijk best een verlichte uitspraak voor een 17de-eeuwse Spaanse monnik (Vincent Cassel), want hij legt de verantwoordelijkheid voor wangedrag bij de mens zelf. Uiteindelijk zal de monnik, Ambrosio, tot zijn schade en schande ondervinden hoe waar zijn woorden zijn. Want ook hij blijkt niet immuun voor de slinkse trucs van de duivel.
The Monk van de Britse schrijver Matthew Gregory Lewis stamt uit 1796 en staat te boek als een van de eerste gothic novels. Te oordelen naar de plotbeschrijving op Wikipedia is Moll het origineel niet erg trouw gevolgd. Niettemin doet zijn verfilming (eerdere versies stammen uit 1972 en 2000) prettig ouderwets aan; het tempo is bedaagd, het camerawerk ingetogen, op het statische af, en het archaïsche melodrama, inclusief schokkende ontknoping, wordt zonder ironie voor de kijker uitgerold.
Ambrosio, die ooit te vondeling werd gelegd voor de deur van het klooster, is uitgegroeid tot een alom bewonderd prediker. Wanneer op een dag een jongeman verschijnt die zijn verbrande gezicht achter een masker verbergt, verandert alles. De nieuwkomer bezit helende krachten die Ambrosio in een ommezien van zijn chronische hoofdpijnen verlossen. Maar hij draagt ook een geheim met zich mee, dat na onthulling Ambrosio’s ondergang zal veroorzaken.
Je kunt die val eenvoudig verklaren uit het feit dat Ambrosio zijn gelofte van kuisheid verzaakt en vanaf dat moment letterlijk van God los is. Maar Moll zet ook subtielere middelen in om de vroomheid van zijn hoofdpersoon te ondergraven. In de openingsscène neemt de monnik een nog nagenietende viezerik de biecht af, die bekent zijn nichtje meerdere malen per dag te verkrachten. Het biechtgeheim zorgt ervoor dat de man vrijuit gaat. In een latere scène, wanneer hij bij toeval de geheime liefdescorrespondentie van een non in handen krijgt, geeft Ambrosio de (zwangere) zondares zonder pardon aan bij moeder-overste. Eenzame opsluiting tussen de ratten is haar deel, met de dood tot gevolg.
In het oog van de moderne kijker is niet Ambrosio’s verzaken van het celibaat het grote kwaad, maar de hypocrisie van een geloof dat verkrachters absolveert en jonge, naar liefde hunkerende vrouwen tot de doodstraf veroordeelt. Of de thematiek anno 2011 nog relevantie heeft, mag iedereen voor zichzelf uitmaken. Los daarvan is LE MOINE een fraai atmosferisch geheel, met krassende kraaien tegen dreigende luchten, nadrukkelijk symbolisch gebruik van de kleur rood, de mysterieuze gestalte van de gemaskerde figuur met zijn bovennatuurlijke gave, een geestverschijning op een kerkhof en, als kers op de taart, een pesterig optreden van de duivel zelve.
Di: BFD (BE: 13 juli / NL: 1 september). Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 30 augustus 2011.
