In zijn nieuwe scifi-thriller INCEPTION geeft regisseur Christopher Nolan de term totaalfilm niet een of twee maar drie nieuwe dimensies. Zijn acteurs dribbelen de toeschouwer met veel bravoure hoorndol. Je wordt er nét geen wereldkampioen mee.
De manier waarop Nolan nu al meer dan tien jaar films maakt dwingt respect af. De Brit is geen grootspreker of beeldenstormer, maar een harde werker die weet dat talent geschaafd en geschuurd moet worden. IJzersterke films kun je ook met weinig geld maken (MEMENTO, INSOMNIA), maar een groot budget vormt evenmin een probleem (BATMAN BEGINS, THE DARK KNIGHT). Opmerkelijke constante in het werk van Nolan is het getormenteerde hoofdpersonage dat het evenwicht probeert te behouden tussen ratio en chaos, werkelijkheid en droom.
Het bij uitstek Freudiaanse thema duikt al tien jaar in zijn films op. Komt dat doordat Nolan eigenlijk al sinds zijn doorbraakfilm MEMENTO aan INCEPTION werkte? Nolan kreeg voor het project al in 2002 groen licht van Warner Bros., maar bleef schrappen en toevoegen. Het resultaat, dat uiteindelijk 200 miljoen dollar kostte, is een verbluffend stevig kaartenhuis. Zodra je aanvaardt dat het er staat, mag je blazen wat je wilt, omvallen doet het niet. Vakmanschap.
Dat je als toeschouwer nauwelijks problemen hebt met the suspension of disbelief is het grootste bewijs dat Nolan als scenarist nagenoeg perfect is. Nochtans maakt hij het de kijker op meerdere vlakken niet makkelijk. Niet alleen vertelt hij het verhaal van dromendief Cobb (Leonardo DiCaprio, in grootse SHUTTER ISLAND-modus) non-lineair, maar zodra Cobb en zijn team hun missie uitvoeren klapt de film tevens als een doosje open tot vier verschillende bewustzijnsniveaus die ook nog eens op elkaar ingrijpen.
Ingewikkeld? Ja, zelfs voor het eliteteam dat Cobb voor de uiterst moeilijke job samenstelt. Hij moet, op voorspraak van een steenrijke Japanse industrieel (Ken Watanabe), namelijk een idee planten in het onderbewustzijn van de zoon van diens grootste concurrent (Cillian Murphy). Dat maakt Nolan in zijn film veel aannemelijker dan het hier klinkt. Zo plausibel zelfs, dat een jonge, briljante studente architectuur (Ellen Page) zomaar meegaat in het plan. Dat haar naam Ariadne is (zoals het mythische wezen dat Theseus via een draad hielp ontsnappen uit het labyrint van de Minotarus) helpt wellicht. Hoe dan ook: het is haar taak om onmogelijke doolhoven te bouwen, waarin Cobb zijn slachtoffer in zijn dromen zal lokken.
Wat Ariadne doet voor Cobb, doet Nolan voor de kijker: hij bouwt een labyrint van een film vol trompe-l’oeil, paradoxen en illusies. Je tuimelt van droom in droom in droom tot je duizelt van de instortende landschappen, zichzelf oprollende steden en draaiende hotelgangen, en Nolan je toch weer overeind trekt om je de juiste weg op te sturen. De regisseur laat je de hele tijd hoog in de lucht op een koord wankelen, maar wie valt weet dat er een vangnet is. Zo koel en berekenend is Nolan dan weer wel, in die mate zelfs dat je nooit – zelfs niet na het uiterst dubieuze eindbeeld – vreest voor het lot van de ensembleceast.
Als het INCEPTION aan iets ontbreekt, dan is het een heerlijk onvoorspelbare, chaotische nemesis à la The Joker. In plaats daarvan houdt Cobbs antagonist zich diep verscholen in zijn eigen dromen en nachtmerries. Het maakt van Cobb een instabiele held, maar de extra verhaallijn vertraagt wel af en toe de achtbaanrit waarin we ons bevinden.
Het is maar detailkritiek op een intelligente blockbuster die werkelijk alles biedt wat je verwacht: een zinderend scenario, machtige speciale effecten, een uitmuntende cast en een uitzinnig wild tekeergaande soundtrack van Hans Zimmer. En niet te vergeten: een grandioze comeback van Tom Berenger. Een groter bewijs dat intelligentie en vertier samengaan, bestaat niet.
Distributie: Warner Bros. Release NL: 22 juli, BE: 21 juli 2010. Copyright: Hans Dewijngaert. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 22 juli 2010.
