Wanneer een stripfiguurtje in gewetensnood verkeert, neemt op z’n ene schouder vaak een engeltje plaats en op de andere een duiveltje. Beiden dienen hem vervolgens om het hardst van advies. Het duiveltje dat in de eerste scène van HELLBOY door een poort naar het Kwaad onze wereld binnenglipt, ziet er precies uit als in zulke strips: rood en voorzien van een hoorntje en een staart. Alleen de drietand ontbreekt. Maar dit hellejong, oorspronkelijk een creatie van striptekenaar Mike Mignola, zal zich als een veel complexer wezen ontpoppen dan zijn guitige voorkomen aanvankelijk doet vermoeden.
In zowel de strip als de film is de bezoeker uit het Rijk der Duisternis net een echt mens, zij het eentje met uitzonderlijke gaven. En net als voor de mens geldt voor Hellboy (Perlman in de rol van zijn leven) dat zijn persoonlijkheid niet door zijn afkomst maar door zijn opvoeding wordt bepaald. Het is de nobele Dr. Broom (Hurt) die hem van kinds af aan heeft gevormd tot wat hij nu is: een wezen dat weliswaar op de wereld werd gezet om de mensheid te vernietigen, maar diezelfde mensheid nu tegen het Kwaad beschermt. Niet dat Hellboy alleen maar geniet van zijn verblijf op aarde. Zijn angstaanjagende uiterlijk, bekroond door de uitsteeksels op zijn hoofd die hij uit schaamte dagelijks bijvijlt tot twee knotten, herinnert hem voortdurend aan zijn anders-zijn. Zo’n minderwaardigheidscomplex moet natuurlijk worden gemaskeerd, en Hellboy – ‘Red’ voor zijn vrienden – doet dat met knorrige, cynische one-liners en onbehouwen gedrag, zoals het verorberen van stapels pannekoeken en ander snoepgoed. In de liefde zit het hem ook al niet mee. De vrouw van zijn dromen, de mooie Liz Sherman (Blair), bezit de gave van spontane ontbranding. Dat schept een band, zou je zeggen. Maar niet in het geval van Liz; uit angst voor de gevolgen van haar gave houdt ze iedereen op afstand, haar vuurvaste aanbidder incluis.
Afgezien van zijn herkomst en particuliere eigenaardigheden, zit Hellboy niet wezenlijk anders in elkaar dan collega-superhelden als Spider-Man en Batman: achter de indrukwekkende biceps gaat een gevoelige ziel schuil. Maar in de strijd tegen de onverlaten die hem tegen het eind van de Tweede Wereldoorlog op aarde zetten en zestig jaar later een nieuwe poging ondernemen de apocalyps te ontketenen, staat Hellboy gelukkig niet alleen. Samen met ‘firestarter’ Liz, de telepathisch begaafde visman Abe Sapien (Jones) en de jonge, onervaren FBI-agent John T. Meyers (Evans), vormt hij de commando-eenheid van het door Dr. Broom geleide Bureau for Paranormal Research and Defense.
Het geboefte dat Del Toro tegen deze alternatieve X-Men op de been brengt, is al even schilderachtig: een in staat van ontbinding verkerende nazi, de Russische magiër Raspoetin (Roden) en een stel aan de wereld van H.P. Lovecraft ontleende monsters, dat zich bij voorkeur in de riolen onder de stad ophoudt. Welke stad dat is, blijft opzettelijk vaag. Wel zorgt het monochrome kleurenpalet van cameraman Guillermo Navarro in combinatie met de Praagse lokaties voor een atmosfeer, waarin postmodern superheldendom, onheilspellende 19de eeuwse mechanica, nazistische parafernalia, Lovecraftiaanse dreiging en christelijke symboliek geloofwaardig samengaan. Het leger van technici dat deze duistere sprookjeswereld mogelijk maakte verdient bewondering, al zijn de cgi-hoogstandjes zo langzamerhand tot het standaardrepertoire van dit soort films gaan behoren. Knallen de monster battles in HELLBOY nu nog van het scherm, bij deel 2 zullen ze ongetwijfeld alweer verouderd aandoen en tegen die tijd sowieso uit het geheugen zijn verdrongen door tientallen soortgelijke scènes uit evenzovele fantasyfilms. De plot zelf – met zijn titanenstrijd om het voortbestaan van het menselijk ras en een climax die onwillekeurig aan het einde van DEEP RISING doet denken – is al evenmin iets om lang bij stil te staan. Juist wanneer Del Toro een paar tandjes terugschakelt en Perlman de kwetsbare kanten van zijn karakter mag laten zien, ontstijgt hellboy het gemiddelde superhelden-avontuur. Ontroerend is de scène waarin de held vanaf een dak met lede ogen toeziet hoe op een bankje in het park zijn liefje lijkt te bezwijken voor de charmes van FBI-groentje Myers. De machtige monsterdoder weet in zijn jaloezie niets beters te verzinnen dan als een kwajongen een steentje naar de concurrent te gooien en vervolgens snel weg te duiken achter de dakrand.
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #64, najaar 2004.
