De wording van het monster Hannibal Lecter luidt ironisch genoeg ook de ondergang van het fenomeen zelf in. Want banaler en oppervlakkiger dan in HANNIBAL RISING had de voorgeschiedenis van de kannibaal iet uit de doeken kunnen worden gedaan.
Medio 1999 lieten de redactieleden van Schokkend Nieuws hun licht schijnen over Hannibal, Thomas Harris’ derde roman over de excentrieke seriemoordenaar Hannibal Lecter. Wat ze in dat licht ontwaarden stemde niet vrolijk, maar er werd evengoed enthousiast gespeculeerd over een toekomstige verfilming. Tenslotte was de track record van het fenomeen Lecter indrukwekkend: twee ijzersterke boeken (Red Dragon en The Silence of the Lambs), gevolgd door twee ijzersterke verfilmingen (MANHUNTER en THE SILENCE OF THE LAMBS). Toen anderhalf jaar later de filmversie van Hannibal arriveerde, sloeg de teleurstelling opnieuw toe. De hoogbegaafde kannibaal bleek toegetreden tot het illustere rijtje filmgriezels die weigeren te accepteren dat ze hun uiterste houdbaarheidsdatum allang gepasseerd zijn.
Het verklaart waarom we – na nog een tweede, tamelijk overbodige verfilming van Red Dragon – deel vier uit de romancyclus, Hannibal Rising, links lieten liggen. De film naar dat boek is er nu ook en weer is er weinig reden de champagne, laat staan a nice chianti, te ontkurken. Met de ‘vlegeljaren’ van Hannibal Lecter perst Harris, die trouwens ook het scenario schreef, de laatste druppels vocht uit zijn melkkoetje (en dan hebben we nog een vijfde deel te gaan ook; dat wordt keihard knijpen in die uitgedroogde uiers).
Tijdens de Tweede Wereldoorlog ontvlucht het adellijke gezin Lecter het familieslot in Litouwen en duikt onder in een boerderij in de bossen. Bij een schermutseling tussen Russische tanks en Duitse jachtbommenwerpers, komen alle volwassenen om. Alleen de tienjarige Hannibal en zijn jongere zusje Mischa overleven de slachtpartij. Enkele dagen later dringt een groepje plunderaars de boerderij binnen. Omdat alle vluchtwegen zijn afgesloten, moeten de mannen er voor onbepaalde tijd bivakkeren, terwijl de voedselvoorraad snel raakt uitgeput. Dan laat de hongerige meute begerig de blik vallen op de twee kinderen…
Een sprong in de tijd brengt ons acht jaar verder. Slot Lecter is inmiddels een ‘volksweeshuis’ onder communistisch toezicht, waar de hardnekkig zwijgende Hannibal geduldig op een kans wacht om te ontsnappen. Als het zover is, maakt hij een barre tocht dwars door Europa naar Frankrijk, waar zijn enig overgebleven familielid, de Japanse weduwe (Gong Li) van een oom, een statig kasteel bewoont. Het is de ideale uitvalsbasis voor een door haat verteerde jongeman die niet zal rusten tot hij de kwelgeesten uit zijn jeugd tot de laatste man een kopje kleiner heeft gemaakt – letterlijk.
Klinkt dat nog als een werkbaar stramien voor een gruwelverhaal, in de uitvoering ontvouwt HANNIBAL RISING zich als een staalkaart van onvergeeflijke missers. Allereerst irriteert het gemak waarmee Harris een normaal en zorgeloos kind na de bovenbeschreven traumatische gebeurtenissen tot een gewetenloze, sadistische moordenaar transformeert. Je hoeft geen psycholoog te zijn om te beseffen dat de schrijver hier niet zomaar kort door de bocht gaat, maar alle bochten die een mensenleven maakt gewoonweg straal negeert. Hoeveel beter zou de film niet geweest zijn, als we naast weerzin ook een begin van begrip voor het monster hadden kunnen opbrengen. Het probleem wordt nog groter op als je je realiseert dat deze Hannibal nauwelijks serieus weerwerk krijgt, of althans iemand op zijn pad vindt waar de kijker zijn empathie wél in kan investeren. Waar de Lecters uit MANHUNTER en THE SILENCE OF THE LAMBS in respectievelijk Will Graham en Clarice Starling waardige tegenstanders had waarmee ook op intellectueel niveau intens geduelleerd werd, hoeft de jonge Hannibal zich alleen een suffe Franse speurder van het lijf te houden. En tante Gong Li, een duizend-dingen-doekje van een personage dat tegelijk als surrogaatmoeder, mentor en (bijna-)minnares van Hannibal wordt opgevoerd, lijkt voornamelijk aanwezig om de allesoverheersende grauwheid van een vleugje exotiek te voorzien. Bovendien, uit de mond van zo’n onaards mooi wezen klinkt het bespottelijke ‘Memory is like a knife. It’s gonna hurt you’ natuurlijk diepzinniger dan wanneer we pakweg Cameron Diaz dezelfde woorden horen uitspreken.
Maar echt desastreus is de keuze voor de Franse acteur Gaspard Ulliel als de kannibaal in wording. Ulliel wekt de indruk van een matig getalenteerde tiener die uitvoerig het werk van voorganger Anthony Hopkins heeft bestudeerd om tussen de spreekwoordelijke schuifdeuren een bleke imitatie van diens sadistische, arrogante personage ten beste te kunnen geven. Of misschien is het niet eens Ulliel die de plank misslaat. Peter Webber regisseerde vier jaar geleden met GIRL WITH A PEARL EARRING een film die op zijn stilste momenten de meeste indruk maakt, zoals wanneer schilder Johannes Vermeer (Colin Firth) het voor hem poserende dienstmeisje Griet (Scarlett Johansson) vraagt haar lippen te bevochtigen. In HANNIBAL RISING heeft Webber die geconcentreerde aandacht voor het veelzeggende detail ingeruild voor close-ups van bijlen, messen en samoeraizwaarden die diep in dieren- dan wel mensenvlees vlees hakken en snijden. Het zijn de verplichte nummertjes uit het Handboek Horrorclichés voor Beginners, waar wat weelderige art-direction omheen is gedrapeerd om het geheel het aanzien van een episch historisch drama te geven. Met die duurbetaalde buitenkant zit het wel goed; voor de rest is het armoe troef.
Di: BFD (BE: 21 februari / NL: 8 maart)
Copyright Phil van Tongeren. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 11 februari 2007.
