Kernvraag van deze in klassieke film-noir sferen gehulde SF-film is: wat maakt de mens tot een uniek individu? Is hij slechts een optelsom van zijn herinneringen of is er meer aan de hand? Voordat de kijker die vraag bij monde van de opportunistische Dr. Schreber (een irritante Sutherland) krijgt voorgelegd, zitten we al bijna tegen het einde van de film.
Daarvóór zijn we getuige geweest van bizarre geheugen-experimenten, uitgevoerd door een groep aliens op de menselijke bewoners van een in duisternis gehulde en naamloze metropool. Klokslag twaalf komt het leven van de stadsbewoners tot stilstand, waarna de aliens middels injecties de herinneringen van de ene mens in de hersens van de ander overplanten. Een complex ondergronds mechaniek doet ondertussen in luttele seconden complete huizenblokken en wolkenkrabbers uit de grond verrijzen. Vervolgens ontwaken de proefkonijnen uit hun kunstmatige slaap en gaat het leven, in vernieuwde vorm, gewoon door. Door iedere twaalf uur het leven in de stad volkomen opnieuw te arrangeren, hopen de buitenaardse onderzoekers erachter te komen in hoeverre identiteit uitwisselbaar is. Dat er grenzen zijn aan het geknoei met de menselijke geest, bewijst het geval van John Murdoch (Sewell). Murdoch, die de herinneringen van een moordenaar krijgt ingeplant, verzet zich tegen zijn opgelegde rol. En met succes. Aan het slot, na een telekinetisch titanengevecht met de leider van de aliens, wijst hij de laatst overgebleven tegenstander fijntjes op het feit dat de buitenaardsen datgene wat de mens uniek maakt, zijn ziel, steeds op de verkeerde plek hebben gezocht, namelijk in zijn hersens. De slotscène waarin Murdoch zijn echtgenote uit een vorig leven (Connelly) weer ontmoet en er – ondanks het feit dat de herinnering aan hem bij haar is weggenomen – opnieuw een vonk overspringt, onderstreept nog eens dat idee van een diep in de ziel zetelende, onvervreemdbare individualiteit. Zoals deze uitvoerige samenvatting al aantoont, snijdt regisseur Proyas (THE CROW) geen eenvoudige kost aan in DARK CITY. De filosofische onderlaag van het verhaal is misschien niet wereldschokkend, maar in een genre dat de laatste twintig jaar bijna alleen nog met horror-trucs uit het ALIEN-repertoire uit de voeten leek te kunnen, kan een intrige waar zowaar over is nagedacht niet genoeg op waarde worden geschat. Dat de logica af en toe met voeten wordt getreden (Waarom ontnemen de aliens een geduchte tegenstander als Hurt’s inspecteur Bumstead niet gewoon zijn identiteit? Waarom ontdoen ze zich niet van de blunderende Schreber?) en er onderweg veel moet worden uitgelegd is, gezien de complexiteit van de plot, onvermijdelijk en zelfs vergeeflijk. Wel teleurstellend is dat het uiterlijk van Proyas’ universum zwaar leunt op dat van voorgangers als BATMAN en BLADE RUNNER, films die op hun beurt weer schatplichtig waren aan de klassieke film noir. Ook de bleke, kale en in zwart jassen gehulde buitenaardsen kunnen dankzij een frappante gelijkenis met de cenobites uit HELLRAISER niet echt aanspraak maken op originaliteit. Dat DARK CITY stilistisch als een herhalingsoefening aandoet, laat overigens onverlet dat het er allemaal buitengewoon spectaculair uitziet, vooral wanneer Proyas de trucendoos wijd openzet. De surrealistische beelden van een stad die door de aliens opnieuw wordt ‘ingedeeld’ als ging het om blokjes Lego, hebben een nachtmerrie-achtige kwaliteit waar de makers van GODZILLA alleen maar van kunnen dromen. Eerder dit jaar won DARK CITY tijdens het Weekend of Terrror de Silver Scream Award. *** Copyright Steef de Koning. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. .Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #37, p15.
