Vorig jaar lokte het spotgoedkope THE BLAIR WITCH PROJECT extreem verdeelde reacties uit. De filmhype van 1999 was voor de ene kijker een zenuwslopende hellevaart en voor de ander een portie gebakken lucht.
Ik behoor tot de eerste categorie, maar beleefde desondanks veel plezier aan uitlatingen van de tegenpartij. Zo was er een hilarisch nieuwsitem in het RTL-journaal, waarin correspondent Max Westerman het Amerikaanse succes van het ‘amateurfilmpje’ geheel aan de internethype toeschreef. Het succes bewees dat die malle Amerikanen werkelijk overal intuinen en dat een slimme marketingcampagne van de grootste drol een kaskraker kan maken. De idiote stelling is inmiddels gelogenstraft door het floppen van BOOK OF SHADOWS: BLAIR WITCH 2, een slechte film die met een agressieve campagne niet verder kwam dan hij verdiende.
Vervolgfilms zijn bij een kaskraker vrijwel onvermijdelijk, zeker in het horrorgenre, maar er zijn films die beter met rust gelaten kunnen worden. Zoals THE BLAIR WITCH PROJECT, waarin de kijker een mysterie zonder allesomvattende verklaring krijgt voorgeschoteld. De vorm kon bij herhaling ook alleen maar aan kracht inboeten. Die beperkingen werden onderkend door debuterend speelfilmregisseur Joe Berlinger, die met het vervolg een andere weg bewandelt en in de proloog meteen stelt dat THE PROJECT fictie was. Hij stuurt vijf mensen naar de beruchte boslocaties waar de voorganger werd opgenomen, en laat een nacht vol drank en drugs eindigen in chaos en een drama dat pas later in de film aan het licht komt. De vijf herinneren zich niets van hun nachtelijke uitspattingen en proberen de verloren uren aan de hand van opgenomen videotapes te reconstrueren, waarbij schijn en werkelijkheid, directe waarneming en videobeelden steeds meer met elkaar botsen.
Inzet van die opzet is het leveren van commentaar op de stelling dat populaire cultuur gevaarlijk kan zijn. Dat is opportuun, zeker in de Verenigde Staten, waar het bloedbad op de Columbine Highschool in Littleton op 20 april 1999 koren op de molen van censuurlobbyisten bleek. Onder aanvoering van senator Joseph Lieberman werd het bloedbad nog dezelfde dag aan de muziek van Marilyn Manson toegeschreven, een dag later was het computerspel Doom de boosdoener en inmiddels staat heel Hollywood onder curatele, omdat men films als SCREAM via reclamecampagnes aan te jonge kijkers opdringt. Dat Berlingers respons op de heksenjacht in de vorm van een horrorfilmsequel verschijnt is opmerkelijk, maar het komt zijn visie niet bepaald ten goede.
BOOK OF SHADOWS kan om puur commerciële redenen geen droog traktaat zijn, waarin de essentiële nuances en diverse standpunten helder worden uitgediept. Om het geheel wat op te leuken kreeg de regisseur dan ook hulp van co-scenarist Dick Beebe, die eerder de slappe kermisrit HOUSE ON HAUNTED HILL schreef en ook nu veel fragmentarische schrikscènes aan elkaar breit. De schizofrene aanpak levert geen sterke horrorfilm op. Belangrijker is echter dat de inzet van Berlinger volledig raakt ondergesneeuwd, zozeer dat de beoogde boodschap nauwelijks is opgepikt. Die boodschap is ook niet echt opzienbarend: drank en drugs kunnen onheil veroorzaken, en geesteszieken zien nauwelijks onderscheid tussen feit en fictie, zo stelt de film.
Het meest wrange aan de hele onderneming is Berlingers status als begenadigd documentairefilmer.Hij profileerde zich met PARADISE LOST: THE CHILD MURDERS AT ROBIN HOOD HILLS en het vervolg als een uitstekend vorser van de troebele puberziel, en had ongetwijfeld een verhelderende documentaire over het Columbine-bloedbad kunnen maken. De feiten zijn er naar: wie de lange reconstructie van het drama in het tijdschrift Rolling Stone van juni 1999 leest, waarin overlevenden en klasgenoten van de daders alle stellingen van de censuurlobby weerleggen, beseft dat de waarheid over moordlustige Amerikaanse tieners nauwelijks gehoord is. Dat uitgerekend Berlinger ook nog een film over het dertigjarig bestaan van het tijdschrift maakte is om gek van te worden: waarom heeft die man niet gewoon de film gemaakt die hij had kunnen en moeten maken?
Copyright Bart van der Put. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #48 november 2000.
