Wie aan ´zwart-wit’ en ‘dialoogloos’ denkt, zal misschien een pretentieuze kunstfilm verwachten, maar in de jaren tien en twintig werden er ook talloze publieksfilms gemaakt. BLANCANIEVES laat zien dat het nog steeds kan: een simpele, vermakelijke film in dit format – en zonder ouderwets aan te voelen.
BLANCANIEVES is de Spaanse naam voor Sneeuwwitje. De plot van de film van Pablo Berger heeft overduidelijke overeenkomsten met het sprookje: de moeder van de hoofdpersoon is dood, haar nieuwe stiefmoeder is kwaadaardig en er komen ook dwergen langs. Zelfs de vergiftigde appel is van de partij. Toch ligt het iets ingewikkelder. Zo kent iedereen in de film het sprookje óók. Wanneer een groep dwergen een meisje met geheugenverlies (Macarena Garcia) in het bos vindt, noemen ze haar voor de grap ´sneeuwwitje´, zonder te weten hoe goed die naam bij haar past.Daar komt nog bij dat er ook andere ingrediënten door de film zijn gehusseld. Sneeuwwitje heet eigenlijk Carmen, en de film leent de lyrische stijl en ritmes van de gelijknamige opera van Bizet. Tegen het einde valt een vleugje van Tod Brownings FREAKS te ontwaren. Oude foto’s van dwerg-torero’s dienden Berger ter inspiratie bij de tweede plotwending: Carmen blijkt de dochter te zijn van de beroemde matador Antonio Villalta en barst zelf ook van het stierenvechterstalent.
De combinatie werkt verrassend goed. Wie stierenvechten alleen maar bloeddorstig vindt en er geen greintje schoonheid kan ontdekken, kan BLANCANIEVES beter overslaan, maar de Spaanse traditie biedt in de film een excuus voor sprookjesachtige kostuums. Omdat we het sprookje kennen hoef je niet veel moeite doen om het verhaal te volgen, en kan je genieten van kleine details als de haan die de beste vriend is van de jonge Carmen. De zwart-wit fotografie zorgt voor prachtige beelden, strak gekadreerd, vaak poëtisch maar nooit té. Net wanneer het teveel mooifilmerij dreigt te gaan worden, is er opeens het shot van een kippenhoofd dat wordt afgehakt. Het is een brute wereld. Wat dan ook ontbreekt, is de knappe prins op het witte paard – Sneeuwwitje zal zelf haar plek in de wereld moeten vinden.
BLANCANIEVES, dat zich afspeelt in het Sevilla van de jaren twintig, is door Berger een hommage aan de Europese zwijgende cinema genoemd – vooral aan de grootse films van Abel Gance. Toch valt op dat de meeste acteurs een moderne, naturalistische acteerstijl hanteren. De twee meisjes die Carmen spelen hebben prachtige, open gezichten die de camera’s rustig opnemen. De enige die ouderwets melodramatische bekken trekt is Maribel Verdú. Maar zij speelt dan ook de boze stiefmoeder, in deze versie een kinky, moordlustige verpleegster.
De neiging is groot om de film te vergelijken met andere films die dezelfde stijlelementen te gebruiken, THE ARTIST (Michel Hazanavicius, 2012) in het bijzonder. De overeenkomst is slechts oppervlakkig. THE ARTIST is doordrongen van Hollywood, terwijl BLANCANIEVES onmogelijk Spaanser zou kunnen zijn. De experimenteerdrift van Guy Maddin is misschien een beter referentiepunt, maar waar zijn films voornamelijk een uiting zijn van zijn eigen psyche is BLANCANIEVES bovenal geïnteresseerd in het vertellen van een goed verhaal en in het tot leven brengen van een uitgekauwd sprookje.
Ik zal eerlijk zijn: het einde van de film maakte me eerst boos. Zo hoort het niet! Ik had het gevoel dat me iets ontnomen was, een catharsis die ik door Disney heb leren verwachten. Maar ergens heeft het einde – dat ik niet in detail zal verklappen – ook een zekere poëzie. Het is een melancholische noot in een film waaraan verder vooral veel te genieten valt.
DI: A-film. Op dvd en blu-ray vanaf 3 december. Copyright Hedwig van Driel. Overnamen uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #104, november 2013.
