RECENSIE
Bioscoop

When Marnie Was There(2014)

’s Werelds beste animatiestudio heeft pauze. Studio Ghibli was de afgelopen dertig jaar verantwoordelijk voor een groot aantal animatiemeesterwerken. WHEN MARNIE WAS THERE markeert het einde van een tijdperk, en hopelijk ook een nieuw begin.

Ghibli werd in 1985 opgericht door Hayao Miyazaki, Isao Takahata en Toshio Suzuki. Met klassiekers als MY NEIGHBOR TOTORO, PRINCESS MONONOKE, SPIRITED AWAY (Miyazaki), GRAVE OF THE FIREFLIES, ONLY YESTERDAY en MY NEIGHBORS THE YAMADAS (Takahata) verwierf de Japanse studio een enorme reputatie. In 2013 kondigde Miyazaki, na de voltooiing van THE WIND RISES, zijn pensioen aan. Vorig jaar maakte directeur Toshio Suzuki bekend dat de studio even de tijd nodig heeft om te herstructureren. WHEN MARNIE WAS THERE is de laatste Ghibli-film voor de pauze en de eerste die gemaakt is zonder betrokkenheid van Miyazaki of Takahata. Hoewel er geruchten gaan dat Ghibli geen features meer zal maken, is die angst tot nu toe niet bevestigd.

Miyazaki en Takahata waren al een tijd minder actief: de eerste vijftien jaar schreven en regisseerden zij het merendeel van de Ghibli-films, maar van de tien die er in deze eeuw uitkwamen zijn er vier van Miyazaki en maar één van Takahata (THE TALE OF PRINCESS KAGUYA, 2013). Gezien Takahata’s leeftijd (78) is de kans groot dat ook hij zijn laatste film geregisseerd heeft en dat de nieuwe generatie het stokje definitief gaat overnemen. Hiromasa Yonebayashi, sinds 1997 bij Ghibli actief als animator, maakte zijn regiedebuut met ARRIETTY (2010). Voor WHEN MARNIE WAS THERE nam hij naast de regie voor het eerst ook het scenario voor zijn rekening.

WHEN MARNIE WAS THERE geeft in ieder geval hoop voor de toekomst. Hoewel de opbrengst tot nu toe wat tegenviel (30,5 miljoen dollar – Miyazaki’s films kwamen de laatste vijftien jaar niet onder de honderd miljoen), is de magie nog altijd aanwezig. WHEN MARNIE WAS THERE is geen essentiële Ghibli, maar wel een film die laat zien waarom de studio wereldwijd zo geprezen wordt.

Anna is een ongelukkig twaalfjarig weesmeisje dat liever met haar neus in haar schetsboek zit dan dat ze met anderen praat. Haar adoptiemoeder maakt zich zorgen en stuurt Anna voor de zomer naar familieleden aan de kust van het eiland Hokkaido. Misschien dat de natuur haar goed zal doen. En wie weet maakt ze zelfs wel nieuwe vrienden.

Gelukkig is Anna geen clichématig eenzaam kind: niet de lieve, gepeste verschoppeling die alleen maar aardig gevonden wil worden. Anna is vervuld van zelfhaat en de angst dat haar vertrouwen zal worden beschaamd, waardoor ze ronduit gemeen kan zijn tegen mensen die toenadering zoeken. Niet dat ze blij is alleen te zijn, maar ze vindt het moeilijk vriendschap te aanvaarden. Op Hokkaido is ze dan ook nauwelijks geïnteresseerd in de mensen die ze ontmoet. Wel in een verlaten villa aan het water: een mooi gebouw met een melancholische uitstraling, dat een mysterieuze aantrekkingskracht op haar uitoefent.
Er woont al jaren niemand meer, wordt Anna verteld. Maar als ze op onderzoek uitgaat, ontdekt ze dat de villa ’s nachts vol zit met rijke mensen die genieten van decadente feesten. Eén van de bewoners is Marnie, een meisje dat niet alleen door haar blonde haar en blauwe jurkje afsteekt bij de sober geklede Anna. Marnie is open en sociaal, en blij om iemand te ontmoeten met wie ze een vriendschap kan aangaan. De twee meisjes hebben ondanks hun totaal verschillende milieus iets gemeen: beiden kennen de duistere kant van het leven beter dan de meeste van hun leeftijdsgenoten.

Yonebayashi is een rustige verteller. In het eerste half uur maken we kennis met Anna en is er nog geen mysterie te ontrafelen. Met aandacht voor de subtiliteiten van menselijk gedrag toont Yonebayashi ons het leven van een ongelukkig meisje. Ook wanneer Marnie eenmaal verschenen is, blijft de film lekker voortkabbelen. Beide meisjes hebben nog nooit zo’n goede vriendin gehad, en de ervaring is zo bijzonder dat ze hun gevoelens voor elkaar regelmatig uitspreken: misschien wat overdreven, maar niet ongeloofwaardig.

Sommige Amerikaanse critici vergeleken de film met FROZEN (2013). Het is een rare wereld, waarin iedere film met twee vrouwelijke hoofdrolspelers die elkaar liefhebben, ongeacht genre en stijl, op één hoop gegooid wordt. Vriendschap tussen meisjes blijft een zeldzaam onderwerp in de filmwereld.

De jongere kijker ziet het misschien niet aankomen, maar voor volwassen publiek zal het geen verrassing zijn dat Marnie geen gewoon meisje is. Dat hoeft ook niet: bij Ghibli komt het bovennatuurlijke zelden als een schok. Soms laat Yonebayashi doorschemeren dat we hier met een spookverhaal te maken hebben, maar pas in de laatste akte krijgt dat genre de overhand. WHEN MARNIE WAS THERE is vooral een coming-of-age-drama. Soms iets te sentimenteel, met name wanneer de orkestrale score van Takatsugi Murmatsu de emoties die toch al overdadig benoemd worden, nog eens kracht bijzet (dan missen we toch het zelfvertrouwen van Miyazaki die nooit zo opzichtig zijn publiek stuurde), maar wat vooral bijblijft zijn subtiliteiten als de veranderende lichaamstaal van Anna, natuurlijk en met veel oog voor detail geanimeerd.

De film is gebaseerd op Joan G. Robinsons gelijknamige kinderboek uit 1967. Het Engelse boek bevat al enkele elementen die we vaak associëren met Japanse verhalen in het algemeen en met Ghibli in het bijzonder. Allereerst de vrouwelijke protagonisten (mannen spelen nauwelijks een rol in WHEN MARNIE WAS THERE), maar vooral ook de acceptatie van het bovennatuurlijke als onderdeel van het dagelijks leven. Geesten en andere vreemde verschijningen zijn in de Japanse literatuur en films lang niet altijd reden tot paniek. Kijk maar hoe rustig Chihiro reageert op de magische wereld die ze aantreft in SPIRITED AWAY. Of hoe een vliegend meisje in KIKI’S DELIVERY SERVICE weliswaar als een zeldzaamheid wordt beschouwd, maar door niemand als ongeloofwaardig. En wanneer Sosuke in PONYO aan zijn moeder vertelt dat zijn vis een meisje is geworden, merkt mama lachend op hoe bijzonder de wereld toch is. Die afwezigheid van scepsis is verfrissend voor wie gewend is aan westerse fantasiefilms waarin het overtuigen van de ongelovigen vaak te veel tijd in beslag neemt.

Ook verfrissend is de handgetekende animatie. Toen Miyazaki november vorig jaar een Honorary Oscar in ontvangst nam, zei hij dat hij dankbaar was te leven in de laatste periode waarin films gemaakt worden met potlood en papier. Laten we hopen dat hij ongelijk had. De meeste digitale animatiefilms missen gewoonweg de schoonheid van de beste celanimatie. Dat is geen kwestie van nostalgie of ambachtsfetisjisme, maar van esthetische smaak. Hoewel Pixar een paar meesterwerken heeft afgeleverd, lijden alle films van de studio onder schreeuwerig felle kleuren en gebrek aan tooncontrast. Een shot dat geen aanslag op de ogen is, kom je in de moderne Amerikaanse animatiefilm niet tegen. Een nieuwe Ghibli is dan een verademing: de rustige shots, de zachte kleuren, de geschilderde omgevingen.

In WHEN MARNIE WAS THERE is vooral het bos rond de villa een lust voor het oog. De bomen en planten op de voorgrond zijn indrukwekkend gedetailleerd. Nog mooier is de eenvoud van de bebossing op de achtergrond: een boom is een doeltreffende streep, een bladerdek bestaat uit een paar vlekken. In WHEN MARNIE WAS THERE zien we geen fantasiewerelden, zoals in SPIRITED AWAY, maar ook deze oogstrelende verbeelding van het alledaagse toont de unieke kwaliteit van Ghibli. Soms wordt het wat kitscherig, zoals bij de blauw-paars-roze wolkenlandschappen – maar goed, de natuur zit ook vol kitsch.
Ghibli blinkt sinds jaar en dag uit in de combinatie van het fantastische en het realistische. De films worden vaak bevolkt door fantasiewezens, maar ook door herkenbare personages met begrijpelijke motivaties. Zelden valt iemand puur in de categorieën ‘schurk’, ‘held’ of ‘comic relief’: Ghibli’s personages zijn meer dan hun functie in het verhaal. Dat respect voor de menselijkheid van eenvoudig getekende figuren is een van de belangrijkste redenen dat de films bij jong en oud zo aanslaan. Hoewel niet zonder zwaktes, is het ontroerende en licht melancholische WHEN MARNIE WAS THERE een waardige afsluiter, en een mooie nieuwe start.

Di: Lumière. Release NL: 23 april 2015. Copyright Julius Koetsier. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Gepubliceerd in Schokkend Nieuws #113, april/mei 2015.

21 april 2015
  • Titel
    When Marnie Was There
  • Lengte
    103 minuten
  • Regie
    Hiromasa Yonebayashi
  • Scenario
    Joan G. Robinson, Keiko Niwa, Masashi Andô
  • Cast
    Sara Takatsuki, Kasumi Arimura, Nanako Matsushima
  • Taal
    Japanese
  • Land
    Japan
  • Trailer
Meer Animation
guest
0 Reacties
Inline Feedbacks
View all comments

Ons magazine bevat nóg veel meer.

Word abonnee!

Als je houdt van de genrefilm, is ons magazine echt wat voor jou.
Neem een abonnement en voor slechts 35 euro valt-ie 6x per jaar op je mat.