Zouden denkende, voelende, lévende robots het einde betekenen voor de mensheid? Of kunnen zij ons met hun menselijkheid, intellect en empathie redden van de ondergang die we eigenhandig lijken te bewerkstelligen? Dat is de hamvraag in de nieuwe, wederom originele sciencefictionfilm van Neill Blomkamp.
De futuristische versie van Johannesburg die Neill Blomkamp (DISTRICT 9, ELYSIUM) schetst, is wederom grimmig. Ongelijkheid en geweld zijn dagelijkse kost en zowel de misdaad als de terechte onrust onder de bevolking wordt bestreden met het nodige overheidsgeweld. Een wapenfabriek ontwikkelde daartoe Scouts: politierobots die tegen een stootje kunnen en wier software en benodigde sleutels zorgvuldig achter slot en grendel bewaard worden. Deon (Dev Patel), de briljante geestelijk vader van de Scouts, werkt heimelijk al aan een volgende versie: robots die net als de mens zelfstandig kunnen denken, emoties hebben en creativiteit beleven.
Zijn bazin (Sigourney Weaver) heeft er geen oren naar. Waarom poëzieminnende robots ontwikkelen als de huidige, altijd gehoorzame versies het prima doen? Deon besluit daarop een afgekeurde Scout te stelen om er zijn software op uit te testen. En dat nét op het moment dat een stel gangsters (Die Antwoord-bandleden Ninja en Yo-Landi Vi$$er) het op Deon en zijn kennis hebben voorzien. Deon kan, zo denken ze, met gemak die robots zo instellen dat die hen helpen bij een beroving. En zo komt in een verlaten oude fabriek dus de robot Chappie tot leven. Deons software blijkt te werken: Chappie leert zoals een mensenkind leert. Hij ontdekt de wereld, zijn urban family en de taal op menselijke wijze – in rap tempo bovendien. Maar Chappie heeft ook een moreel kompas waar je u tegen zegt en houdt zich liever met poppen en boeken bezig dan de illest robot on the block te spelen waarop Ninja, de slechterik van het stel, zo gerekend had. Ondertussen jagen de overheid en de wapenfabriek gebroederlijk op Chappie. In hun ogen is de tot leven gekomen robot levensgevaarlijk, want: wat is dan nog het bestaansrecht van de mens?
Opnieuw zet Blomkamp, die een niche in Hollywood heeft gevonden waarin een mix van sciencefiction en sociale kritiek de constante zijn, een origineel avontuur neer. CHAPPIE valt net als zijn vorige films te bekijken als prima actievermaak met een knipoog, maar evenzogoed als een maatschappijkritisch en zelfs filosofisch werk. Dat doet Blomkamp op volslagen eigen wijze. Ook wat betreft casting lijkt hij weinig concessies te doen. Dat heeft voor- en nadelen. Ninja en Yo-Landi Vi$$er, de excentrieke leden van de anarchistische rap-/rave-/technogroep Die Antwoord uit Kaapstad bewezen met de prachtige video’s van nummers als I Fink U Freeky en Fok jullie naaiers al dat ze erg in het oog springen. Blomkamp heeft hun personages weliswaar bedacht, maar laat ze ontegenzeggelijk zichzelf zijn. Dat resulteert soms in uitermate krakkemikkig en tenenkrommend acteerwerk. Wat betreft styling en kleding pakt het juist goed uit. En omdat dit duo zó verdomde cool is, komen ze wel weg met hun niet al te subtiele spel. Want zeg nou zelf: hoe bruut is een doorgewinterde gangster die het geweld niet schuwt, onder de tattoo’s zit en zelfverzekerd rondloopt in een babyblauwe trui met dolfijnen? En hoe tof is zijn al even street wise partner in crime met haar voorliefde voor tamme ratten, gebreide roze vestjes en vrolijk gekleurde beenwarmers onder haar hotpants?
Het is waarschijnlijk niet makkelijk om van een stalen robot een aandoenlijk figuur te maken waarmee de kijker zich kan identificeren, maar dat lukt in CHAPPIE. De robot wordt met de scène menselijker door zijn bijna kinderlijk enthousiaste uitspraken: “Chappie wil ook mee!” of ‘”Alsjeblieft, doe Chappie geen pijn!”. Ook zijn ‘oortjes’, die zoals bij honden en katten van alles uit kunnen drukken, verhogen zijn aaibaarheid. Tegelijkertijd is het tof dat Chappie, maar ook de andere robots, er zo afgeragd en ietwat verroest uitzien. Wat Blomkamp goed begrepen heeft is dat een normale, herkenbare omgeving veel geloofwaardiger is als bron van de meest angstaanjagende zaken. Zoals die verdomd lullige kantoortuin van de wapenfabriek, waarin medewerkers werken in droeftoeterige hokjes onder een systeemplafond. En dan dat bijna kinderachtige venijn van ontwerper Vincent (Hugh Jackman, met een matje!), de vijand van Deon. ’t Is een beetje zoals bij de robots in CHAPPIE: high-tech software, low-tech looks.
Zo verrassend als DISTRICT 9, de feature uit 2009 die Blomkamp deels baseerde op zijn korte film ALIVE IN JOBURG (2006), is CHAPPIE niet – maar dat komt ook omdat we Blomkamps werk inmiddels kennen. Toch is CHAPPIE, die groot en in mainstreambioscopen wordt uitgebracht, ook een aparte eend in de bijt. Het zwarte schaap dat evenzogoed geliefd is, zo je wilt.
Di: Universal, BE 4 maart, NL 5 maart 2015. Copyright Maricke Nieuwdorp. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd 5 maart 2015.
