Een deprimerende wereld in bonte kleuren. Een neurotische man die alleen in een virtuele wereld tot rust kan komen. Computerprogramma’s die bezig zijn de zin van het leven te doorgronden. Welkom in de wereld van Terry Gilliams THE ZERO THEOREM.
Qohen (Christoph Waltz) is één van de beste ‘entity crushers’ van het bedrijf ManCom. Net als zijn honderden collega’s zit hij de hele dag aan de computer gekluisterd, volledig gefocust op het behalen van zijn targets. Gelukkig wordt hij er niet van. Een eigen identiteit heeft hij ook niet, hij refereert alleen aan zichzelf als ‘we’. Als in ‘We don’t like parties, we never quite know where to stand’, of gewoon ‘We are dying’. Op een dag wordt Qohen uitverkoren voor het grote werk – het Zero Theorem-project. Het mysterieuze project zou de zin van het leven, of juist het gebrek daaraan, wetenschappelijk aan moeten tonen. Het beste nieuws is nogwel dat Qohen er vanuit zijn eigen huis aan mag werken. Ook de mooie Bainsley (Mélanie Thierry) – van dat feestje waar Qohen onder dwang van zijn jolige supervisor (David Thewlis) toch maar heen was gegaan – komt ineens langs. Het begin van betere tijden? Niet echt. Het enige wat Qohen eigenlijk wil is een tweede kans met dat ene telefoontje dat hij ooit miste. Dat telefoontje dat hem voor eens en altijd zal uitleggen wat nou écht de zin van het leven is…
THE ZERO THEOREM vormt met BRAZIL (1985) en 12 MONKEYS (1995) een losse trilogie over een dystopische samenleving. Een deprimerende wereld in schreeuwerige snoepkleurtjes, die geregeerd wordt door commercie. Reclames worden op muren geprojecteerd en volgen je als je over straat loopt. Qohen beweegt als een grijze schaduw door deze bonte wereld. Geen wonder dat hij liever zijn huis niet uit komt: een omgebouwde kerk waar het hoofd van Jezus aan het kruis vervangen is door een videocamera. Echte connecties zijn er niet meer en mensen raken steeds meer geïsoleerd. Seks is gevaarlijk en als Qohen toch met Bainsley wil zijn, gebeurt dat in een virtuele wereld, terwijl hij in het echt een soort rubberen kabouterpakje met draden en stekkers aanheeft. Romantisch is anders.
Toen ik THE ZERO THEOREM voor het eerst zag, op het grote scherm van het Imagine Film Festival, werd ik totaal meegesleurd in de krankzinnige wereld van Gilliam en de neurose van Qoren. Een tweede kijkbeurt op dvd zorgt voor een wat genuanceerder beeld. Het verhaal onder het Gilliam-sausje is vrij dun en vervalt regelmatig in herhalingen. Debuterend scenarioschrijver Pat Ruskin legt zijn boodschap er wel erg dik bovenop. Computers: slecht! Menselijk contact: goed! Jaja, we get it. Gelukkig zorgt een sterke cast ervoor dat de film niet verzandt in alleen maar mooie plaatjes kijken. Christoph Waltz is weer eens in vorm als de neurotische en hulpeloze Qohen en Mélanie Thierry is een ontdekking als de vrolijke callgirl Bainsley. Zij had makkelijk de zwakke schakel in de cast kunnen zijn, een irritant blije bimbo, maar ze is zowel sexy en zelfverzekerd als kwetsbaar en vertederend. Opvallend is ook de bijrol van Tilda Swinton als digitale psychiater: grappig, maar een bijna exacte kopie van haar personage in SNOWPIERCER.
Ten tijde van de bioscooprelease werd THE ZERO THEOREM matig ontvangen door de critici. Hij zal niet de geschiedenis ingaan als een klassieker als BRAZIL of 12 MONKEYS, en Gilliams beelden komen altijd beter tot hun recht in de bioscoop, maar dat betekent nog niet dat hij niet de moeite waard is. De zin van het leven zul je niet vinden in THE ZERO THEOREM, maar zin in de volgende Terry Gilliam-film? Dat altijd.
Di: A-Film. Copyright Marjan Westbroek. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 4 december 2014.
