Wie nog niet is ingestapt, moet zijn vooroordelen over THE HUNGER GAMES nu snel opzijzetten. Regisseur Francis Lawrence lijkt de belofte namelijk waar te gaan maken. MOCKINGJAY – PART 1 is de grimmigste aflevering tot nu toe.
“I stare down at my shoes, watching as a fine layer of ash settles on worn leather. This is where the bed I shared with my sister, Prim, stood. (…) Almost nothing remains of District 12.” Dat zijn de openingszinnen van het laatste deel van Suzanne Collins immens populaire boekentrilogie. Wie de boeken en de films in werd gelokt door de sympathieke koppigheid van heldin Katniss (Jennifer Lawrence), de knappe jongens Peeta (Josh Hutcherson) en Gale (Liam Hemsworth) of de prachtige jurken van The Capitol, staat op de drempel van een verhaal dat zich vrijwel volledig tussen de as en de puinhopen afspeelt. De Mockingjay is een symbool van hoop, maar in THE HUNGER GAMES: MOCKINGJAY – PART 1 lijkt die ver te zoeken.
Voor de niet-ingewijden: in deze dystopische toekomstfantasie is de Mockingjay, een mooie zangvogel, een doorn in het oog van de dictator van The Capitol, president Snow (Donald Sutherland). De voorvader van de Mockingjay, de Jabberjay, was namelijk een genetisch gemuteerd vogeltje dat door The Capitol gecreëerd werd om de gesprekken van vijanden en rebellen af te luisteren en door te geven. The Capitol probeerde de Jabberjay later te discontinueren, maar kon niet voorzien dat de mannelijke vogels zich zouden kruisen met vrouwelijke spotlijsters, waarna de resulterende Mockingjays in plaats van relevante informatie voornamelijk muziek en zang zouden doorgeven. Katniss, de moedige overleefster van de 74ste Hunger Games en de Quarter Quell, draagt een speld met een Mockingjay op haar revers. Het is het bewijs van de kwetsbaarheid van The Capitol.
De 74ste Hunger Games en de Quarter Quell stonden centraal in THE HUNGER GAMES (2012) en THE HUNGER GAMES: CATCHING FIRE (2013). Dat tweede deel werd geregisseerd door Francis Lawrence die daarin het eerste deel nog eens dunnetjes overdeed, maar ons goddank verloste van de schuddende camera. In de tweedelige finale, ook door hem geregisseerd, verkennen we nieuw terrein. Katniss is aan het eind van de vorige aflevering naar District 13 gebracht, het ondergronds verscholen district dat de strijd aanvoert tegen The Capitol. Daar hopen president Coin (Julianne Moore) en haar chef propaganda Plutarch Heavensbee (Philip Seymour Hoffman in één van zijn laatste rollen) dat Katniss haar rol zal spelen als heldin van de revolutie in een serie propagandavideo’s. Katniss heeft echter andere zorgen. Haar grote liefde Peeta is nog steeds in handen van The Capitol en president Snow gebruikt hem ook in zíjn propagandamachine.
THE HUNGER GAMES: MOCKINGJAY – PART 1 wordt nooit bloederig, maar de scènes waarin Katniss haar oude district bezoekt en alleen uitgebrande puinhopen en geraamtes aantreft, missen hun effect niet. Het bombardement van District 13 is claustrofobisch. Spannend wordt de strijd niet – daarvoor is het teveel een kwestie van strategische schaakzetten van beide partijen – maar Francis Lawrence dompelt het geheel wel onder in een sfeer van wanhoop en onzekerheid. Grauwe, geelbruine beelden overheersen. Jennifer Lawrence (geen familie overigens) is opnieuw fantastisch shell-shocked.
Geen prachtig vlammende jurken meer, nauwelijks romantiek. Katniss krijgt ook nauwelijks nog de gelegenheid om haar moed te bewijzen. De arena is opeens veel groter en vooral: er zijn geen spelregels meer. Wie de vijand is, is duidelijk. Maar wie zijn haar vrienden? Vallen oorlog en opstand écht te verkiezen boven het staakt-het-vuren dat Peeta op Capitol-TV bepleit? Propaganda en desinformatie voeren de boventoon. Luister naar de speech van president Coin aan het einde van de film, zie hoe haar tekstschrijver Plutarch Heavensbee woord voor woord mee prevelt, realiseer je waar je deze woorden eerder gehoord hebt en huiver…
Collins’ verwijzingen naar gladiatoren, hongerspelen en de macht van de media waren om te beginnen al niet erg subtiel, maar naarmate de serie vordert worden de parallellen steeds duidelijker. Burgeroorlogen, jongeren die moeten vechten, propaganda aan beide zijden… Tijdens de scène waarin de rebellen het televisiesignaal van The Capitol wegdrukken en er een vage video vol beeldruis verschijnt van Katniss in guerilla-outfit, had ik even een associatie met de video’s van Al Qaida of IS. Vroeger maakten de Koerden zulke filmpjes, tegenwoordig zijn zij onze medestanders.
PART 1 voelt aan als een tussendeel, maar dat neemt weinig weg van de waardering voor deze franchise. MOCKINGJAY – PART 2 verschijnt in november 2015. De wereld zal tegen die datum niet beter of minder ingewikkeld geworden zijn, maar de generatie die nu opgroeit te midden van al die gruwelijke conflicten en onduidelijke loyaliteiten heeft met THE HUNGERGAMES een fantastische sciencefiction-reeks en een van de sterkste politieke parabels in handen over het karakter en de dilemma’s van onderdrukking en opstand.
Di: Independent (Release NL, BE 12 november 2014). Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 19 november 2014.
