Lezers van Schokkend Nieuws weten maar al te goed wat een jump scare is. ‘Het huiveringwekkende effect van HEREDITARY,’ schrijft recensent George Vermij, ‘leunt vooral op het tegenovergestelde: het oprekken van de angst totdat die bijna niet meer te verdragen is.’
Ervaren kijkers voelen hem al snel aankomen: iemand wordt in stilte gevolgd door de camera om vervolgens te worden opgeschrikt door een gruwelijk monster of een bloeddorstige killer. In het ergste geval is het een trucje dat zielloos en routineus overkomt. Een filmisch cliché. Toch blijven wij verlangen naar dat ultieme schrikorgasme en het gevoel dat ons de stuipen op het lijf worden gejaagd. De adrenaline giert door ons rillende lichaam, de vecht-of-vluchtimpuls plots aangewakkerd, terwijl je opspringt in een donkere bioscoopzaal.
Nu ben je als nieuwsgierige horrorfan waarschijnlijk naar dit artikel gelokt, omdat HEREDITARY al een tijdje omgeven wordt door veel buzz en hype. Marketeers doen je graag geloven dat het weer een gevalletje ‘Engste film ooit!’ is. Dat mensen met een bleek gezicht de zaal uit zijn gelopen of misselijk naar de wc zijn gerend. Maar wie kan zich het gedoe omtrent de Spaanse Netflix-film VERONICA (2017) nog herinneren? Precies. GAAP!
Dus hoe zit dat nu met HEREDITARY? Om maar met de deur in huis te vallen. Ja, HEREDITARY heeft een aantal jump scares, en ja, HEREDITARY is zeker ook eng. Maar het ligt allemaal wat complexer. De film nodigt je haast uit om een passend antoniem te bedenken voor de zo ingeburgerde term ‘jump scare’. Het huiveringwekkende effect van HEREDITARY leunt namelijk vooral op het oprekken van de angst totdat die bijna niet meer te verdragen is. Zoals een ongelukkige gevangene op een pijnbank langzaam wordt uitgerekt totdat zijn lichaam het begeeft.
Het begint allemaal in een schijnbaar vertrouwde sfeer. In een mooi groot huis in de bossen moet een gezin de dood van een grootmoeder verwerken, terwijl en passant wat vreemde familiegeheimen worden ontdekt. Mater familias Annie Graham (een gespannen Toni Collette op het randje van een zenuwinzinking) moet het allemaal maar bolwerken. Nu was oma best wel een vervelend wijf, maar over de doden niets dan goeds.
Als Annie door de bezittingen van moederlief aan het rommelen is, komt ze vreemde boeken tegen over occultisme en vindt ze fotoalbums van mensen die zij niet kent. In de gesprekken die ze met haar twee kinderen heeft, probeert ze grootmoeders excentriciteiten nog goed te praten. Haar jonge dochter Charlie (Milly Shapiro, overtuigend in creepy kid-modus) was het lievelingetje van oma, maar zoon Peter moest het altijd ontgelden. Er is duidelijk iets vreemds met Charlie. Haar gezicht is misvormd en zij leidt een teruggetrokken bestaan. Ze klakt ook onheilspellend met haar tong, terwijl ze vreemde poppetjes maakt van voorwerpen die ze toevallig vindt. Peter daarentegen is een normale puber die op school blowtjes rookt en een knap meisje op het oog heeft. Maar het eerste familiedrama is nog niet vergeten als opeens een gruwelijk ongeluk vreemde krachten in werking zet, die het gezin ontwrichten. Wegens spoiler-gevoeligheid houden wij het hierbij wat de plot betreft.
Ari Asters film is traag, maar daar zit hem nu juist ook de kracht in. Het kwaad dat de familie boven het hoofd hangt, wordt langzaam tastbaar, terwijl je als kijker machteloos toekijkt. Aster spint een groeiend gevoel van angst uit over de gehele duur van de film. Het knappe is dat vrij kleine en schijnbaar nietszeggende details zo later op hun plaats vallen. Hoe zit het bijvoorbeeld met die man die vreemd glimlacht naar Charlie tijdens de uitvaartdienst? Wat zijn die vage tekens die op verschillende plekken opduiken? En wat is de rol van die griezelige poppenhuizen die Annie dwangmatig aan het maken is? Het zijn elementen die je aan het slot aanzetten om de film nog een keer te gaan zien.
Nog wel een waarschuwing voor gorehounds en slasherbunnies: HEREDITARY is geen film die een franchise gaat beginnen en dat is ook zeker niet de ambitie van Aster. Geproduceerd door het hippe en vernieuwende A24 vaart de film weliswaar mee op wat je de posthorrorgolf kan noemen, maar hij zet wel zijn eigen koers uit binnen dat vaarwater. Verwacht dus een film die sfeer boven effecten stelt, en een mate van nare vervreemding boven ondeugende zwarte humor.
Maatschappelijke thema’s zijn op het eerste gezicht niet echt aanwezig. Het gaat Aster vooral om het creëren van een beklemmende sfeer die je geleidelijk onder de huid kruipt. Je bent als kijker vrij om je conclusies te trekken over wat hier beweerd wordt over de onreine staat van de all-American family. Aster duwt je zijn boodschap in ieder geval niet door je strot, zoals hij dat wel een beetje deed in zijn korte films THE STRANGE THING ABOUT THE JOHNSONS (2011) en MUNCHAUSEN (2013). Zijn werk heeft een perverse ongemakkelijkheid die aan het oeuvre van Todd Solondz (WELCOME TO THE DOLLHOUSE, HAPPINESS) doet denken. Geen horror, maar wel inktzwarte films over verstikkende familiebanden en duistere en onuitgesproken familiegeheimen.
Het thema van bepaalde erfelijke paden die wij niet kunnen ontvluchten is een vaste waarde in al zijn films en in HEREDITARY maakt Aster daar iets wreeds en angstaanjagends van. Het is het kwaad dat is vervlochten met onze genen en dat wij van onze voorouders doorgeven aan onze nazaten. Ontsnappen is onmogelijk als je weet dat de duisternis al in je groeit.
Distributie: Splendid Film. Release NL: 14 juni 2018. Be: 27 juni 2018. Copyright George Vermij. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 13 juni 2018. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #132, juni/juli 2018.
