Wie na INDIANA JONES AND THE KINGDOM OF THE CRYSTAL SKULL al twijfelde of Steven Spielberg nog in staat is om goede genrefilms te maken, krijgt nu het antwoord met READY PLAYER ONE. Het oordeel is helaas niet al te best.
Toch blijft het moeilijk om een regisseur als Spielberg niet serieus te nemen. Voor mensen die zijn opgegroeid in de jaren tachtig (waaronder bovengetekende) heeft hij een onuitwisbare indruk achtergelaten. Zijn invloed is nog steeds enorm. Kijk bijvoorbeeld naar de films die hij produceerde en al die navolgers die probeerden in te haken op de trends die hij op de kaart zette. Daarmee stond Spielberg aan de wieg van de geek culture die schrijver Ernest Cline in 2011 als uitgangspunt nam voor zijn boek Ready Player One.
In een niet al te verre toekomst, waarin iedereen liever in het virtuele OASIS-universum leeft dan in een desintegrerende en chaotische realiteit, spelen de schijnbaar gouden jaren tachtig een grote rol. De bedenker van de simulatie, James Halliday, is geobsedeerd door arcadespellen, strips, muziek en natuurlijk ook films uit dat decennium. Het boek gaat over hoe deze schimmige figuur na zijn dood een gigantische zoektocht opzet voor iedereen in de OASIS. Wie drie verborgen sleutels kan vinden en de daaropvolgende uitdagingen met succes kan volbrengen wint de ultieme easter egg: de complete macht over de hele simulatie.
Het gegeven doet denken aan Roald Dahls Sjakie en de Chocoladefabriek. Held Wade Owen Watts (Tye Sheridan in de filmversie) is ook een arme geeky jongen die opeens de kans krijgt mee te doen aan een groots avontuur. Natuurlijk zijn er andere kapers op de kust, zoals het gigantische bedrijf IOI met Nolan Sorrento (Ben Mendelsohn) aan het hoofd. Zij beschikken over oneindige middelen om zich op Hallidays wedstrijd te richten. De meer dystopische aspecten van de film komen in de buurt van the MATRIX-reeks, maar zijn nooit zo duister of complex. Het feit dat mensen het kunstmatige verkiezen boven de realiteit is niet echt een dilemma in READY PLAYER ONE. Het is eerder juist tof. En zo haalt Spielberg herhaaldelijk alles uit de cgi-kast om de OASIS tot leven te wekken. Nadat Spielberg in ritalinvaart alles uitlegt, begint de film met een grote race tussen alle spelers voor de eerste sleutel. We zien de virtuele dubbelgangers van de personages in de OASIS. Wade lijkt daarbij een beetje op een Na’vi uit James Camerons AVATAR. Hij wordt bijgestaan door zijn beste vriend Aech: een cyborg-spierbundel die rondrijdt in een monstertruck.
Het snelle tempo van het begin verraadt dat Spielberg bang is om te vervelen. Het wijkt ook af van de langzame opbouw van het boek. In Clines versie is Wade een speler met een lage ranking die alleen de schoolplaneet Ludus kan bezoeken. Hij heeft niet de virtuele credits om naar andere virtuele planeten binnen de OASIS te reizen. Hij is meer een eenzame held die plotseling ontdekt dat Halliday zijn eerste sleutel heeft verborgen op zijn saaie planeet. Dat is op papier een veel boeiender gegeven dan de flitsende maar voorspelbare race die Spielberg ons voorschotelt en waar Wade gelijk al een speler is met een hoge score die rondrijdt in een Delorean.
Verder zijn bepaalde verwijzingen uit het boek niet overgenomen of vervangen door eigentijdsere referenties. Zo is in de film Hallidays favoriete game GoldenEye. En in plaats van in de film WARGAMES, belanden de helden in een simulatie van THE SHINING als deel van de queeste. Het verhaal lijkt daarmee te zijn afgestemd op een zo groot mogelijke doelgroep. Alsof de makers een grote checklist zijn afgegaan die marketeers hebben samengesteld op basis van wat geeky trefwoorden en wat er op dit moment speelt in de popcultuur. Dat verklaart ook de andere avatars die in de film opduiken en zijn gebaseerd op strip-, game- en filmhelden. Van Chucky uit CHILD’S PLAY tot de soldaten uit de Halo-reeks. De toevoeging van Tracer; uit de recente game Overwatch, voelt nog het meest cynisch aan. Ze duikt een microseconde op in de film als een knipoog naar de nieuwste generatie gamers.
Een film is natuurlijk meer dan een eindeloze opeenstapeling van verwijzingen die alleen maar een brave knik van herkenning moet opleveren. Maar laat READY PLAYER ONE nu ook nog eens lui en makkelijk zijn in zijn uitvoering.
De meeste fascinerende aspecten van het boek zijn veranderd naar een dertien-in-een-dozijn verhaal waarin een eenvoudige David het opneemt tegen een immense Goliath. Wade wordt bijgestaan door manic pixie dream girl Art3mis (Olivia Cooke), die deel blijkt uit te maken van een grotere tegenbeweging. Haar verplichte declamatie ‘We are the rebellion!’ komt net zo hol over als vergelijkbare woorden van de replicanten in BLADE RUNNER 2049. Een beetje zoals Pepsi die met zijn reclame iedereen woke wil maken. Een paar komische momenten worden nog geleverd door T.J. Miller als een nerderige handlanger van Sorrento, maar al snel worden zijn geintje irritant.
Ondanks die manco’s kaart de film onbewust wel zorgwekkende ontwikkelingen aan. Het bevestigt welke kant het opgaat nu het virtuele de plaats inneemt van de realiteit. Het gevoel van nostalgie is daarbij de drijvende kracht om te ontsnappen: dat gevaarlijke idee dat het vroeger altijd beter was. Clines boek liep in 2011 al mee in een trend waarin voorzichtig geput werd uit de jaren tachtig en geek culture. Inmiddels is het lucratief om je geld in te zetten op het verleden (STRANGER THINGS, IT) in plaats van het bankroete nu. Wij kunnen ons geen toekomst meer voorstellen, dus dan maar weer terug naar een nepwereld met verleidelijke arcadekasten, blitse spijkerjasjes en krachtige powerballads. De film hint nog heel voorzichtig naar een andere mogelijkheid. Halliday is ook zo slim geweest een grote rode knop te maken die zijn gigantische creatie kan wissen. Ik zal niet verklappen wat onze held gaat doen, maar zijn uiteindelijke keuze zegt alles over hoe wij in een tijd leven waarin escapisme en realiteit inwisselbaar zijn geworden.
Distributeur: Warner Bros. NL en BE: 29 maart 2018. Copyright George Vermij. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 28 maart 2018.
