“What are you up to, Dennis? Or is it Patricia deciding things?” De 23 persoonlijkheden van James McAvoy bezorgen M. Night Shyamalan een geslaagde nieuwe film.
Over de veelgeplaagde M. Night Shyamalan is op deze site al het nodige gezegd. Na enorme missers als THE LAST AIRBENDER en AFTER EARTH lijkt hij, met de samenwerking met Blumhouse Production, weer enigszins op de goede weg. Grote studioprojecten bleken helaas megalomanie op te wekken in M.; kleinere budgetten stimuleren zijn inventiviteit. Het is nog altijd geen THE SIXTH SENSE of UNBREAKABLE, maar SPLIT is eindelijk weer eens de moeite waard.
De opening van dit ontvoeringverhaal is goed gevonden en akelig in z’n absurde eenvoud. Drie jonge meiden gaan na een verjaardagsfeestje alvast in de auto zitten, terwijl de vader van een van hen de cadeaus in de kofferbak stopt. Alleen een blik in de achteruitkijkspiegel verraadt dat er iets mis gaat. Niet de vader, maar een onbekende neemt plaats achter het stuur. “Pardon me sir, I think you have the wrong car.”
Te laat! Het enige wat misschien nóg angstaanjagender is dan de ontvoering van drie pubermeisjes door een kaalgeschoren volwassen man, is totale onvoorspelbaarheid. Kevin (James McAvoy) is griezelig – juist ómdat hij geen helder plan heeft. De man, die zich eerst trouwens Dennis noemt, is er, zoals te verwachten viel, aanvankelijk op uit de meisjes “naakt te laten dansen”, maar hoe reageer je wanneer diezelfde ontvoerder opeens de stem aanneemt van een klein meisje en zegt: “I am Hedwig. I have red socks.”?
Het is een sterk idee dat toe kan met een minimum aan special effects, een kleine cast, een hoofdlocatie en een paar uitstapjes naar de praktijk van Dr. Fletcher (Betty Buckley, de aardige Miss Collins in CARRIE). De psychologe zorgt voor wat uitleg over de meervoudige persoonlijkheidsstoornis waaraan Kevin lijdt. Shyamalan komt er een heel eind mee, vooral ook omdat hij geen pogingen doet om humoristisch (THE VISIT) of wijsneuzerig te zijn (afgezien van de allerlaatste, er met de haren bijgesleepte scène met een oude bekende). SPLIT wordt redelijk recht-toe-recht-aan verteld en heeft in het begin zelf een prettig rauwe grimmigheid.
Perfect is het script niet. Ik weet weinig van meervoudige persoonlijkheidsstoornissen, maar het lijkt me stug dat iemand als Kevin op zijn computerdesktop heel keurig 23 mapjes zou bewaren, met 23 filmpjes van zichzelf in 23 verschillende persoonlijkheden. Shyamalan veroorlooft zich meer van dat soort gemakzuchtige oplossingen. Maar het verhaal staat of valt natuurlijk met de acteerprestatie van McAvoy. Het is knap als je zoveel verschillende personages kunt spelen, maar je merkt wel dat zijn arsenaal aan tics en vrouwelijke maniertjes beperkt is. Tegen het einde begint zijn optreden een beetje te voelen als een leuke aflevering van DE VLOER OP die nét iets te lang doorging.
Eigenlijk is het vooral Anna Taylor-Joy die indruk maakt. Opnieuw, want ze debuteerde in 2015 al zo ontzettend sterk als Thomasin in THE WITCH. En eigenlijk wel verrassend, want ze is gecast als Casey, het archetypische sombermeisje dat geen vrienden maakt. Op papier heeft de rol niet veel om het lijf: Casey heeft een voorspelbaar jeugdtrauma dat maakt dat juist zÃj degene moet zijn die Kevin verzet kan bieden – maar Taylor-Joy weet het wel te verkopen. Je gelooft haar.
Een van de beste momenten in SPLIT, is de scène waarin Kevin zijn kleine meisjes-gedaante heeft aangenomen en Casey hem heel voorzichtig probeert te manipuleren in de hoop dat ‘zij’ hen vrij zal laten. Het zou, denk je, bij een gek met 23 persoonlijkheden, zomaar kunnen werken. Het zou natuurlijk ook zomaar opeens totaal mis kunnen gaan, bijvoorbeeld wanneer Kevins 24ste persoonlijkheid zich aandient. Twijfel. Onzekerheid. Angst. Op zo’n moment haalt M. Night Shyamalan het maximale uit het simpele gegeven: niet met een van de gimmicks waarmee hij zo bekend geworden is, maar met de psychologische spanning die hij hopelijk vaker gaat opzoeken.
Distributie Universal. NL 19 januari 2017, BE 22 februari 2017. Copyright Barend de Voogd Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 18 januari 2017.
