Als Peter Strickland Nederlands kon lezen, gaven we hem een abonnement op Schokkend Nieuws cadeau. De man is een enorme filmliefhebber, en dan vooral van de wat obscuurdere films. Dat blijkt ook weer uit zijn nieuwste, THE DUKE OF BURGUNDY, die vanaf 16 juli in de Nederlandse bioscopen draait.
We spraken Strickland al eens ter gelegenheid van zijn vorige film, BERBERIAN SOUND STUDIO (zie SN #101). Dat was een liefdevolle hommage aan de Italiaanse giallo, vol speelse details over foley effects, heksen en Italiaanse scream queens. Strickland lepelde in het interview de ene na de andere naam op die ons Schokkend Nieuws-hart sneller doet kloppen: SUSPIRIA (Dario Argento, 1977), LA MASCHERA DEL DEMONIO (Mario Bava, 1966), Lucio Fulci, Morricone, Nicolai… BERBERIAN SOUND STUDIO ging uiteindelijk niet echt ergens heen, maar stilistisch indrukwekkend was de film met Toby Jones zeker.
Voor de opvolger, THE DUKE OF BURGUNDY, stond de euro-sleaze van de jaren zeventig model, specifiek het werk van cultregisseurs Jesús Franco en Jean Rollin en dat van Radley Metzger, die we nog interviewden voor onze seksspecial in SN #111. Eén van de vaste actrices van Franco en Rollin, Monica Swinn (FEMALE VAMPIRE, JUSTINE), speelt een klein rolletje als ‘Lorna’ in THE DUKE OF BURGUNDY. Alsof de hommage al niet duidelijk genoeg was. De openingscredits doen vermoeden dat de film een vergeten werkje is uit dat tijdperk en de muziek van de alternatieve band Cat´s Eyes klinkt ook al heerlijk ouderwets.
Centraal staat het lesbische stel Cynthia (Sidse Babett Knudsen uit Borgen) en Evelyn (Chiara d’Anna, die ook in BERBERIAN SOUND STUDIO een rol speelde). Wanneer we ze ontmoeten lijkt Evelyn een werkster in de huishouding en Cynthia haar koele, strenge bazin. Maar al snel wordt duidelijk dat dit eigenlijk een ingewikkeld seksueel spel is – en dat Cynthia niet voor niets zoveel grote glazen water naar binnen klokt.
Strickland slaagt erin een ingewikkelde balans te behouden. Aan de ene kant heeft hij aantrekkelijke actrices gecast en heeft de film zeker een erotische lading. THE DUKE OF BURGUNDY zou kunnen fungeren als het arthouse-antwoord op FIFTY SHADES OF GREY of zelfs als opstapje naar de meer kinky praktijken die in de wereld van THE DUKE OF BURGUNDY heel normaal zijn. Aan de andere kant weet Strickland ook de menselijkheid en de humor te vinden. Een van de vrouwen blijkt eigenlijk alleen mee te spelen om de andere een plezier te doen, en het zorgvuldig met elkaar in evenwicht brengen van de verschillende wensen zorgt ervoor dat Cynthia en Evelyn méér worden dan hun seksuele escapades. Strickland erkent met een knipoog dat de praktijk soms wat weerbarstig is. Je kunt wel een heel sexy scenario hebben uitgedacht, maar als je handen samengebonden zijn en je in een kist bent opgesloten, dan is een muggenbeet nog altijd heel vervelend en komt een safe word goed van pas.
De opwindende scenario’s bieden natuurlijk ook veel kansen voor metaforen over het maken van films. Een van de dames schrijft hele scripts uit voor de andere, kiest haar kostuums en zorgt zelfs voor markeringen op de grond, zodat ze weet waar ze moet staan om optimaal bespied te kunnen worden. Het is een dikke knipoog van Strickland, die op deze manier de relatie tussen regisseur en acteur als sadomasochistisch spel lijkt te willen neerzetten.
Nog meer dan bij BERBERIAN SOUND STUDIO krijg je bij THE DUKE OF BURGUNDY het idee dat er iemand met een megafoon achter je aanloopt, die eens in de zoveel tijd heel hard “Cinema!” roept. Close-ups van bubbels in een wasbak, seksscènes die we slechts via een doffe spiegel mogen bekijken en vlinders, eindeloos veel vlinders: het is moeilijk aan Stricklands vertoon van virtuositeit en controle te ontkomen. Dat hij knap regisseert mag je hem eigenlijk niet verwijten, maar het voelt af en toe ook een beetje hermetisch, zo zonder de ongepolijste elementen die de films die hem inspireerden hun licht vunzige charme gaven.
De THE DUKE OF BURGUNDY uit de titel is overigens geen man. Die zijn in geen velden of wegen te bekennen in deze alternatieve wereld, waarin iedereen geobsedeerd is door insecten, er niets sexiër is dan laarzen, het publiek tijdens een lezing blijkt te bestaan uit aandachtig luisterende paspoppen en er een lange wachtlijst schijnt te zijn voor handgemaakte meubels met perverse mogelijkheden. De Duke of Burgundy is een vlinder, Hamearis lucina. Er zal wel een symbolische verklaring zijn voor de nadruk op vlinders – iets met prachtige, levenloze dingen die vastgepind zijn – maar het vermoeden rijst dat Strickland er vooral koos om zo een mooie grap mogelijk maken in de aftiteling, die zorgvuldig de ‘featured insects in order of appearance’ vermeldt.
THE DUKE OF BURGUNDY is een elliptische, hypnotiserende film vol herhalingen en in een gedragen tempo. Elk denkbaar eindpunt zou waarschijnlijk willekeurig voelen. Net als BERBERIAN SOUND STUDIO eindigt de film een beetje met een sisser – een echte climax had, vooral gezien het onderwerp, eigenlijk best gemogen.
De kinky aspecten blijken uiteindelijk vooral aankleding te zijn: een mooi excuus om te spelen met de erfenis van Franco en de zijnen, een manier om een beetje te provoceren, een handige aanleiding voor wat symboliek, en een pleidooi voor seksuele ruimdenkendheid. Wat overblijft als je al deze elementen negeert, is een liefdesverhaal dat ondanks de zeer kunstmatige vormgeving heel herkenbaar is – en liefdesverhalen kunnen ook een beetje voortkabbelen, zonder dat de conflicten tussen de partners ooit definitief worden opgelost.
Strickland vertrouwt op z’n actrices. Chiara D’Anna debuteerde in BERBERIAN SOUND STUDIO en is in sommige opzichten nog altijd een amateur. Strickland laat de camera zijn werk doen, terwijl haar gezicht grotendeels uitgestreken blijft, de ogen wijd open, de mond pruilend. Je kunt er van alles op projecteren. Sidse Babett Knudsen is daarentegen een ervaren actrice die precies weet hoe ze een gedachte in een blik tot uitdrukking moet brengen. Telkens wanneer een regel tekst herhaald wordt, weet ze er een nieuwe nuance aan mee te geven, een net iets andere emotionele lading. Die contrasterende acteerstijlen hadden een rommelige film op kunnen leveren, en als de rollen omgedraaid waren geweest was het dat misschien ook geworden, maar eigenlijk past de combinatie hier wel. Ook in de euro-sleaze van de jaren zeventig was het acteren heel wisselvalig. De frictie tussen de acteerstijlen reflecteert bovendien de frictie tussen de personages.
Strickland laat weer eens zien dat hij zich elke stijl kan eigenmaken om er zorgvuldig gemanicuurde meesterwerkjes mee af te leveren. THE DUKE OF BURGUNDY is bovendien een vooruitgang ten opzichte van BERBERIAN SOUND STUDIO omdat er dit keer ook herkenbare menselijke emotie in zit. Laat het wedden maar beginnen: aan welk Schokkend Nieuws-fähig genre zal hij volgende keer een hommage brengen?
Distributie: Cinemien. Release NL: 16 juli 2015. Copyright Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Gepubliceerd in Schokkend Nieuws #114, juni/juli 2015.
