RECENSIE
DVD/BLU-RAY

Possession(1981)

´I dare you  to give a coherent explanation´, zegt regisseur Andrzej Żuławski in één van de vele extra’s op de nieuwe blu-ray van zijn POSSESSION. Hij heeft het over het monster dat in de film door de hoofdpersoon gebaard wordt. Hij zou het net zo makkelijk over de film als geheel kunnen hebben:  POSSESSION is een film vol hysterie en symboliek, die zich niet makkelijk in woorden laat vatten.

De hoofdpersoon in POSSESSION, magistraal gespeeld door Isabelle Adjani, heet Anna. Geïnspireerd op Anna Karenina, blijkt. Of in ieder geval bedoeld als hommage aan de totstandkoming van de roman van Tolstoi. Volgens Zulawski was de Russische schrijver van plan een verhaal te schrijven over een duivelse vrouw die haar liefhebbende man en kind verlaat voor een nietsnut en ieders leven verpest, maar raakte hij gaandeweg verleid door zijn eigen creatie.

KIND EN MINNAAR
Je krijgt het vermoeden dat met Żuławski iets soortgelijks gebeurd is. Kort voor het maken van POSSESSION werd hij door zijn vrouw – met wie hij een kind had – verlaten voor een andere man. Anna doet in de film hetzelfde: wanneer haar man Marc (Sam Neill) terugkeert van een reis wil ze opeens niets meer van hem weten. Al snel blijkt er een andere man in het spel te zijn, de onuitstaanbare Heinrich (Heinz Bennent).

Je zou dus kunnen denken dat Żuławski POSSESSION uit wraak regisseerde, of in ieder geval dat er iets van bitterheid aan het project ten grondslag lag. Dat hij zichzelf zag als Marc, en zijn ontrouwe ex als Anna. Toch wil Anna maar geen eendimensionaal monster worden. Marc is misschien het punt van identificatie, maar zíj is het personage met wie je meeleeft, hoe moorddadig ze ook wordt.
Ja: moorddadig. Żuławski is tenslotte niet het type om een rechttoe-rechtaan relatiedrama te maken. Eerst is het alleen de toon die vreemd en unheimisch is: er heerst een hysterische sfeer in de film die totaal niet past bij de vlakke cinematografie. De overdaad aan symbolen – spiegels, verdubbelingen enzovoort – is niet te missen. Maar special effects-maker Carlo Rambaldi staat ook niet voor niets prominent op de titelrol: Heinrich blijkt het op zijn beurt af te leggen tegen het tentakelmonster dat voor Anna zowel kind als minnaar is.

OCTOPUS
Als iemand POSSESSION wegzet als vaag en onsamenhangend is het moeilijk het daarmee oneens te zijn. POSSESSION ís vaag en onsamenhangend. Het is niet alleen moeilijk een coherente samenvatting van het verhaal te geven; het is vrijwel onmogelijk recht te doen aan de ervaring die je bij de eerste bezichtiging van de film ondergaat. Het is ontegenzeggelijk een krachtige film die je moeilijk van je afzet.

Én het is een film die baat heeft bij de overdaad aan extra’s die op deze nieuwe blu-ray-uitgave staan. Een beetje context is toch wel prettig. Het beroemdste moment in de film is wel de metrotunnelscène waarin Adjani, gewapend met een mandje boodschappen, volstrekt losgaat. Ze lacht, huilt, raast. Ze gooit zichzelf tegen de muur, op de grond. Slaat eieren stuk. Krijg – zo lijkt het – een miskraam. Het smerige mengsel van bloed en iets melkachtigs komt niet alleen uit haar vagina, maar ook uit haar neus en mond.

Żuławski durft op het audiocommentaar de eer niet op te eisen. Hij gaf weliswaar een memorabele instructie – ‘neuk de lucht’ – maar zegt vooral blij te zijn dat hij van de acteerprestatie van Adjani getuige mocht zijn. Ze lijkt in trance; dit is één van die zeldzame momenten waarin een acteur verdwijnt en zelfs het personage niet helemaal meer aanwezig lijkt. In de extra’s komt de scène een keer of vijf voorbij, maar boet nooit in aan kracht.

Żuławski blijkt een vreemde man. Een beetje eng ook: tot twee keer toe vertelt hij – alsof het een grappige anekdote is – hoe hij Adjani tijdens de opnames met de dood bedreigde omdat ze niet meer verder wilde vanwege problemen met gekleurde lenzen. Het monster, waaraan de film toch een deel van zijn reputatie aan dankt, vergelijkt hij met een roze dildo.

POSSESSION komt duidelijk voort uit zijn aparte psyche, maar zelf verkocht hij de film als ‘een mooie vrouw doet het met een octopus.’ Dat mag de lading dan niet dekken, het is moeilijk een beter alternatief te verzinnen. POSSESSION is te vreemd en te veelzijdig om in één keer te verteren.

Copyright Hedwig van Driel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #105,  december 2013/januari 2014.

1 december 2013
  • Titel
    Possession
  • Lengte
    124 minuten
  • Regie
    Andrzej Zulawski
  • Scenario
    Andrzej Zulawski, Frederic Tuten
  • Cast
    Isabelle Adjani, Sam Neill, Margit Carstensen
  • Taal
    English, French, German
  • Land
    France, West Germany
  • Trailer
Meer Horror
guest
0 Reacties
Inline Feedbacks
View all comments

Ons magazine bevat nóg veel meer.

Word abonnee!

Als je houdt van de genrefilm, is ons magazine echt wat voor jou.
Neem een abonnement en voor slechts 35 euro valt-ie 6x per jaar op je mat.