De gemiddelde Japanner is contactgestoord en zit vol fantasieën over het zo pijnlijk mogelijk afslachten van zijn of haar medemens. Een nogal belachelijk vooroordeel , dat echter gekweekt en bevestigd wordt door al die Japanse films die op diverse Nederlandse festivals het witte doek met ziekmakend geweld mochten besmeuren.
Pianosnaren (AUDITION), colablikjes (BLUE SPRING) en kokende olie (ICHI THE KILLER), zachtaardigere middelen lijkt men in het land van de rijzende zon niet te kunnen bedenken om tot de ander door te dringen. En wie in deze situatie de hoop op normale menselijke communicatie definitief verliest, springt gewoon in groepsverband voor de metro (SUICIDE CLUB).
Dit ultra-sombere beeld van de Japanner en zijn samenleving spreekt ook uit Fukasaku Kinji’s BATTLE ROYALE, een film die in eigen land vanwege de thematiek voor heel wat opschudding zorgde en daarbuiten geroemd werd als zijnde een visionair, gelaagd meesterwerk. Het morele en emotionele tekort begint in BATTLE ROYALE al bij de jeugd, die zich in de nabije toekomst tebuiten gaat aan geweld en zich nauwelijks nog op school vertoont. De overheid treft maatregelen die de vicieuze cirkel compleet maken: de ene schoolklas na de andere wordt op een onbewoond eiland gedropt, waar de leerlingen drie dagen de tijd krijgen om elkaar af te slachten met allerhande wapentuig, variërend van een pannedeksel tot kapmes. Eén kandidaat mag overleven en de rest dient als waarschuwing voor wie zich nog steeds nihilistisch of recalcitrant durft op te stellen.
BATTLE ROYALE doet, in navolging van Takami Koshuns roman en de daarop gebaseerde manga, uiterst gedetailleerd verslag van zo’n dodelijk schoolreisje. De ene moordpartij wordt nog virtuozer in beeld gebracht dan de andere, en aan de nerveuze cameravoering en montage kun je niet aflezen dat Fukasaku (THE GREEN SLIME, BLACK LIZARD) inmiddels 72 jaar oud is en al in 1961 zijn debuut maakte. Kitano Takeshi, die de leider van de excursie speelt, is met zijn onbeweeglijke gezicht en militaire lichaamshouding zo ongeveer het enige rustpunt in de film. De duizelingwekkende, door Bach, Schubert en Strauss omlijste body count (zo’n veertig puberlijken in 105 minuten) zorgt ervoor dat de meeste personages nauwelijks kans krijgen zich tot levensechte figuren te ontwikkelen en dus zonder omhaal doodgeschoten, neergestoken, vergiftigd of onthoofd kunnen worden. Zo rond het twintigste slachtoffer doet het er niet eens meer toe dat het hier om kinderen gaat, aangezien Fukasaku dan allang heeft laten zien hoe makkelijk deze jongens en meisjes naar de wapens grijpen om onschuldige schoolconflictjes uit te vechten. De film verliest daarmee een groot deel van zijn aantrekkingskracht: met volwassenen in plaats van kinderen was hij lang niet zo bijzonder geweest. Maar goed, het zijn en blijven kinderen die elkaar zonder al teveel scrupules naar het leven staan. Is dat ergens goed voor, vraag je je dan af.
Het ligt voor de hand om BATTLE ROYALE als metafoor voor moderne Japanse narigheid te interpreteren, maar wil de film met zijn videogame-achtige bloederigheid ook nog iets bijdragen aan een betere, geweldloze maatschappij – als een soort waarschuwing, om maar wat te zeggen? In een interview met Midnighteye.com ontkende Fukasaku in elk geval dat BATTLE ROYALE een of andere constructieve boodschap bevat voor de hedendaagse Japanse toeschouwer. De optimisten onder ons vinden wellicht toch een aanknopingspunt bij de enige fatsoenlijk uitgewerkte personages Shuya en Noriko, die met hun halsstarrig pacifisme een happy end in zicht houden en bovendien bewijzen dat niet alle Japanse jongeren voor galg en rad geboren worden.
Of BATTLE ROYALE nu ergens over gaat of niet, goed gemaakt en spannend is de film zeker. En bij een tweede kijkbeurt is het gemakkelijker om tussen al het pistool- en messengetrek een aantal kalmere scènes te ontdekken die de film wat meer nuance geven. Vooral de flashbacks naar het school- en gezinsleven van de personages werken dan goed. Had Fukasaku de klas tot twintig scholieren gereduceerd en meer plaats gemaakt voor zulke scènes, dan was BATTLE ROYALE wellicht de interessante film geworden die veel mensen er nu in zien.
Copyright Kevin Toma. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Oorspronkelijk gepubliceerd in Schokkend Nieuws #55 , zomer 2002.
