De verfilming van David Mitchells roman Cloud Atlas is een peperduur huzarenstukje maar, alle verbeeldingskracht ten spijt, geen meesterwerk.
Adam Ewing (Jim Sturgess), opvarende van een schip op de Stille Oceaan, raakt in 1849 besmet met de ‘Polynesische worm’ en wordt verpleegd door Dr. Henry Goose (Tom Hanks); de jonge homoseksueel Robert Frobisher (Ben Whishaw) vindt in 1936 werk als amanuensis van de oude componist Vyvyan Ayrs (Jim Broadbent); journaliste Luisa Rey (Halle Berry) stuit in het San Francisco van 1973 op bewijzen dat de kerncentrale van Lloyd Hooks (Hugh Grant) slecht functioneert; Timothy Cavendish (opnieuw Broadbent) ondergaat een ‘afgrijselijke beproeving’; de autoriteiten ondervragen de opstandige kloon Somni-351 (Doona Bae) in NeoSeol in het jaar 2144; Zachry (Tom Hanks weer) en Meronym (Berry weer) leven in een nog veel verder gelegen toekomst, op een post-apocalyptisch Hawaii…
De schaal waarop CLOUD ATLAS opereert is enorm. Tom Tykwer (PERFUME) en Andy en Lana Wachowski (THE MATRIX) stond een geschat budget van 100 miljoen dollar en een indrukwekkende cast te beschikking voor deze ambitieuze verfilming.
In de eerste deel van Mitchells roman werden de zes verhalen één voor één, en slechts voor de helft, verteld. Daarna, in het tweede deel, werden de verhalen in omgekeerde volgorde afgerond. In de film wordt veel meer in de tijd gesprongen. Voor wie het boek niet kent kan dat behoorlijk verwarrend zijn, maar de keuze is te rechtvaardigen. Het levert de film een behoorlijke vaart op. Een lengte van 172 minuten mag dan excessief zijn, saai is CLOUD ATLAS niet. Wanneer Somni-351 en Hae-Joo Chang (Sturgess), onder vuur genomen door de politie, over een enorme luchtbrug vluchten, valt dit samen met de kluchtige ontsnapping van Timothy Cavendish uit een bejaardenhuis en de vlucht van Frobisher. Wanneer Luisa Rey luistert naar het Cloud Atlas Sextet, weet de kijker onder welke omstandigheden Frobisher deze muziek componeerde. Wanneer Zachry en de dorpswijze (Susan Sarandon) bidden tot Somni, dan weten wij wie zij was. Het is een mooie puzzel, die het intellect van de bioscoopbezoeker kietelt en bevredigt.
Maar de opzet nodigt ook uit tot vergelijkingen. Tussen de regisseurs bijvoorbeeld: Tykwer verfilmde het verhaal van Robert Frobisher, Luisa Rey en Timothy Cavendish. De Wachowski’s filmden het openingsverhaal op de Stille Oceaan en, uiteraard, de twee futuristische delen. Voor Schokkend Nieuws-lezers zijn de Wachowski-delen het interessants. De gestileerde wereld van Somni-351 oogt fraai, maar een nieuwe visie op de toekomst biedt het niet. Het is dezelfde fetisjistische adoratie van de Aziatische cultuur en dezelfde hang naar Messianisme die ook THE MATRIX voedde. Tykwer toont meer veelzijdigheid en bereidheid de eigen bakens te verzetten. Het verhaal rond Frobisher eindigt met een fikse brok in de keel, de regisseur creëert een mooi tijdsbeeld van de jaren zeventig en het avontuur van Timothy Cavendish, een koppige oude uitgever die tegen zijn wil in een bejaardenhuis opgesloten werd, is hilarisch. Niet in het minst door het optreden van Hugo Weaving als strenge hoofdzuster (!).
Ook de acteurs lokken vergelijkingen uit. Blijf vooral tot de aftiteling want alle acteurs spelen meerdere grote en kleine rollen, en de kans is groot dat je een aantal verkleedpartijtjes over het hoofd hebt gezien. Broadbent is fantastisch, Sturgess geeft zijn twee hoofdpersonage een opvallende gevoeligheid mee, maar Berry en Bae slagen er niet in hun personages tot leven te brengen. Ondergetekende is geen fan van Tom Hanks, maar CLOUD ATLAS bewijst wel hoe goed hij is in het projecteren van emotie naar een groot publiek. Hanks zorgt, in emotioneel opzicht, voor de grote paukenslagen.
Want, inderdaad, CLOUD ATLAS is een soort symfonie en het is knap hoe vloeiend de film schakelt tussen historisch drama, een intiem persoonlijk verhaal, spionagefilm, komedie, sciencefiction en zelfs post-apocalyptische horror. Toch is CLOUD ATLAS niet het meesterwerk dat het wil zijn, daarvoor schommelen de onderdelen te zeer in kwaliteit en daarvoor heeft de film inhoudelijk ook niet genoeg in huis. Het boek werd bewierookt om de filosofische diepgang. In de film wordt die levensbeschouwelijke kern een aantal malen herhaald: “Our lives are not our own. We are bound to others, past and present, and by each crime and every kindness we birth our future.”
En – om de slotzin te citeren – “My life amounts to no more than one drop in a limitless ocean. Yet what is any ocean, but a multitude of drops?”
Een tour de force in dienst van tegeltjeswijsheden, dat is jammer.
Di: BFD (NL: 29 november, B: 13 maart 2013) Copyright Barend de Voogd. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 27 november 2012.
