RECENSIE

Grave of the Fireflies(1988)

JIN-RO en GRAVE OF THE FIREFLIES zijn beide films die het anime-genre een flinke zet richting volwassenheid gaven. Echte fans hebben ze vast wel in huis, maar toch is het goed dat er binnenkort ook Nederlandse edities verkrijgbaar zijn.

[Gezamenlijke bespreking van JIN-RO en GRAVE OF THE FIREFLIES]

JIN-RO (1998) is in alles behalve de regie een kindje van Mamuro Oshii. De film behandelt thema’s als totalitaire onderdrukking en een naargeestig toekomstbeeld dat we kennen uit films als GHOST IN THE SHELL en AVALON. Maar eigenlijk toont JIN-RO de toekomst van gisteren. Het is het Japan van vlak voor de economische wederopstanding, alleen gerund door een regime waarvan wapentuig en ideologie sterk aan nazi-Duitsland doen denken. Het land wordt geplaagd door terroristische activisten die jonge, onschuldig ogende vrouwen gebruiken als koeriers. Tijdens een politieactie van de elite-eenheid Wolf Brigade komt agent Fuse oog in oog te staan met zo’n meisje. Voordat hij haar kan uitschakelen, blaast ze zichzelf op. Het incident maakt grote indruk op Fuse, die door zijn superieuren terug naar de academie wordt gestuurd voor training. Wanneer hij de zuster van het vermoorde meisje ontmoet, ontwikkelt zich een loyaliteitsconflict bij de agent. Of is hij alleen maar het slachtoffer van een ingenieus complot om de Wolf Brigade in diskrediet te brengen?

Dat is meer dan alleen een retorische vraag, want in de beste Oshii-traditie is weinig in JIN-RO wat het lijkt. Naast de politieke verhaallijn trekt de manga-auteur een nadrukkelijke parallel met het sprookje van Roodkapje en zullen cinefielen overeenkomsten spotten met Hitchcocks VERTIGO. Ergens moeten die lijnen samenkomen, maar waar dat precies is blijft een beetje in het luchtledige hangen. Net als in eerder werk van Oshii blijven de preciese bedoelingen duister. Toch is JIN-RO een belangrijke titel.

De animatie is eenvoudig maar bijzonder effectief. Door kleine details als zweetdruppels die in het zand oplossen, of een haarlok die uit een gezicht gestreken wordt, weet regisseur Hiroyuki Okiura een intieme sfeer te creëren. En de detaillering waarmee het fascistische Japan tot leven wordt gewekt zal de kijker zeker aansporen de film vaker op te zetten. Dan komt die betekenis wellicht vanzelf wel.

Er is geen sprake van onduidelijkheid in GRAVE OF THE FIREFLIES / HOTARU NO HAKA (1988), meer nog dan JIN-RO een verplicht nummer voor animatieliefhebbers. Dit is een ondubbelzinnige aanklacht tegen de wreedheid en willekeur van oorlog, gevat in een ronduit lieflijk vormgegeven verhaal. De in aquarel uitgevoerde achtergronden verraden dat we hier met een productie uit de Ghibli Studio te maken hebben. De film heeft echter een hardheid waar Hayao Miyazaki voor zou terugschrikken. Toch was hij het die regisseur Isao Takahata aanspoorde de gelijknamige oorlogsmemoires om te zetten in een tekenfilm. Eigenlijk wilde Takahata (MY NEIGHBORS THE YAMADAS) meer tijd om zijn visie te kunnen realiseren, maar hij kreeg amper een jaar van Miyazaki. Het mag dan ook een wonder heten dat GRAVE zo uitgebalanceerd is uitgepakt. De film opent in Kobe aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. De stad zucht onder geallieerde bombardementen die de veertienjarige Seita en zijn vierjarige zusje Setsuko de stad uitdrijven. Hun moeder heeft een aanval met brandbommen niet overleefd, en de enige familie die ze hebben is een tante op het platteland. Wanneer blijkt dat ze daar eigenlijk niet langer welkom zijn, besluit Setsuko dat hij wel alleen voor zijn zusje kan zorgen. De twee betrekken een leegstaande schuilplaats in een park, en even lijkt het kamperen in de open lucht idyllisch. Maar kou, voedselgebrek en ziekte maken de laatste oorlogsmaanden tot een ware beproeving.

Het lijkt wellicht vreemd om zo’n grimmig verhaal in animatie te vertellen, maar juist de lichtheid in toon en beeld maken dit sombere relaas draaglijk. Het stelt de maker in staat een dimensie van poëzie toe te voegen die in live action vermoedelijk zwaar op de hand was geweest. Hier zijn de vuurvliegjes een symbool van de kwetsbaarheid van het leven. Ze staan voor de schoonheid van de natuur en geven verlichting in het donker (een sublieme scène in een klamboe), maar ze keren ook terug in de regen van brandbommen aan het begin van de film. De vijand blijft een anonieme dreiging; de film toont consequent de strijd vanuit het oogpunt van de kinderen. Dat oorlog hel is weten we, maar wanneer hij kinderen berooft van een jeugd en de basiselementen om te kunnen leven, is het extra gruwelijk. Dat inzicht maakt GRAVE OF THE FIREFLIES tot een emotionele kijkervaring.

Copyright Mark van den Tempel. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Origineel gepubliceerd in Schokkend Nieuws #71, najaar 2006.

© Mark van den Tempel
1 september 2006
  • Titel
    Grave of the Fireflies
  • Lengte
    89 minuten
  • Regie
    Isao Takahata
  • Scenario
    Akiyuki Nosaka, Isao Takahata
  • Cast
    Tsutomu Tatsumi, Ayano Shiraishi, Akemi Yamaguchi
  • Taal
    Japanese, English
  • Land
    Japan, United States
  • Trailer
Meer Animation
guest
0 Reacties
Inline Feedbacks
View all comments

Ons magazine bevat nóg veel meer.

Word abonnee!

Als je houdt van de genrefilm, is ons magazine echt wat voor jou.
Neem een abonnement en voor slechts 35 euro valt-ie 6x per jaar op je mat.