In de filmwereld worden producenten soms als een noodzakelijk kwaad omschreven. De beheerder van de geldstroom staat garant voor een gezonde financiële basis, maar hanteert een dubbele agenda die kan botsen met de intenties van een filmmaker. Paul Schrader kan er voortaan over meepraten: de regisseur van de vierde EXORCIST kreeg na een eerste vertoning van zijn voltooide film alsnog de bons.
Een jaar geleden waren er hardnekkige geruchten over hoogoplopende conflicten tussen producent Harvey Weinstein en regisseur Martin Scorsese. De bobo en de filmmaker zouden strijd leveren over de eindmontage van GANGS OF NEW YORK, maar deden er zelf het zwijgen toe. Bij de première van het epos suggereerde Weinstein gekscherend dat de geruchtenstroom door hemzelf in gang was gezet, om het ambitieuze miljoenenproject in het nieuws te houden. Hoewel de film geen evidente sporen van mutilatie vertoont maken de geruchten nog altijd een plausibele indruk: Weinstein heeft nu eenmaal een geduchte reputatie als bemoeial en draagt daarom de bijnaam Harvey Scissorhands. Voeg daar een legendarisch omvangrijk ego aan toe en alle ingrediënten voor een titanenstrijd in de montagekamer zijn voorhanden: hier hebben we een producent die in staat mag worden geacht het tegen ’the greatest living director’ op te nemen.
Scorsese dankt zijn enorme status deels aan de samenwerking met scenarioschrijver Paul Schrader, die hem de blauwdrukken voor TAXI DRIVER, RAGING BULL, THE LAST TEMPTATION OF CHRIST en BRINGING OUT THE DEAD leverde. Het mag enige verbazing wekken dat een man met zo’n staat van dienst zijn naam aan een vierde EXORCIST verbond, maar als regisseur werkte Schrader de afgelopen twintig jaar noodgedwongen in de periferie van Hollywood, waarbij kleine budgetten en een marginale distributie hem herhaaldelijk parten speelden. Voor een telg uit een repressief Calvinistisch milieu met Hollandse wortels moet een grootschalig project met een religieus thema dan ook een godsgeschenk zijn geweest. Op voorhand mocht een vierde EXORCIST net zo onverschillig hebben gestemd als een derde TERMINATOR zonder inbreng van James Cameron, met Schrader aan het roer en het Italiaanse genie Vittorio Storaro achter de camera werden de verwachtingen hooggespannen.
De huidige berichtenstroom over het ontslag van Schrader stemt niet vrolijk. De film speelt zich een kwart eeuw voor de eerste EXORCIST af en handelt voornamelijk over de geloofscrisis van de in het origineel door Max von Sydow vertolkte duiveluitdrijver. Die crisis heeft zijn oorsprong in het Nederlandse oorlogsverleden van de priester, die zijn parochie door toedoen van de nazi’s gedecimeerd ziet worden en daarop als archeoloog naar Afrika vertrekt, waar de duivel zijn pad kruist. Dat gegeven kan in Schrader’s handen een interessante, deprimerende en serieuze film opleveren, maar daar zat men bij productiemaatschappij Morgan Creek duidelijk niet op te wachten: men eiste de toevoeging van een flinke reeks publieksvriendelijke gruwelscène’s. Die zullen er ongetwijfeld komen, want men gaat zonder de regisseur verder. Of het gesleutel de commerciële potentie van de sterrenloze film zal vergroten moet natuurlijk nog blijken, maar de kans op inhoudelijke verbetering lijkt gering. Werd het origineel drie jaar geleden bijkans gesloopt om met de slogan ‘De versie die u nooit zag’ opnieuw in de bioscoop te verschijnen, Schrader’s vierde EXORCIST gaat door de shredder. Het is daarmee ‘De versie die u niet mag zien’. We mogen hopen dat die variant ooit nog eens op dvd of als internet-bootleg verschijnt.
Bart van der Put
