IMAGINE 2016 | Op 22 april vertoont het Imagine Film Festival voor de tweeede keer HIGH-RISE. De nieuwe film van Ben Wheatley past perfect in het architectuur- en designthema van het festival dit jaar. Schokkend Nieuws sprak met de Britse regisseur.
Wheatley’s eigenzinnigheid was in 2009 al meteen zichtbaar in zijn debuutfilm DOWN TERRACE: een claustrofobisch misdaadverhaal en (crime)familiedrama ineen. Realistisch gefilmd, in de traditie van Mike Leigh en Ken Loach, onderscheidde de film zich met het speelse gebruik van genre-elementen en een bijtende galgenhumor. KILL LIST uit 2011 had dezelfde troosteloze sfeer, maar veranderde halverwege in een heidense moordpartij met geheime genootschappen, duivelaanbidders en bloedige rituelen. SIGHTSEERS (2012) leek op papier luchtiger: twee verliefde buitenbeentjes trekken met de caravan door Engeland en lopen daarbij allerlei excentrieke types tegen het lijf. Het mondt echter al snel uit in een moordtournee. In 2013 volgde Wheatley’s vreemdste project tot nu toe: het psychedelische A FIELD IN ENGLAND, waarin magische paddenstoelen ons een wel heel ander beeld geven van het door burgeroorlog verscheurde Engeland van de zeventiende eeuw.
Geen wonder dus dat Wheatley zich voor zijn nieuwe film baseerde op een roman van cultschrijver J.G. Ballard. De Britse auteur was, met zijn schokkende romans over de sensuele en gewelddadige botsing tussen mens en technologie, net zo goed een vreemde eend in de bijt van het Engelse culturele establishment. Schokkend Nieuws wijdde in SN119 een hele special aan de de schrijver.
“Ballard behoorde tot mijn inwijding in de tegencultuur,” vertelt Wheatley bij onze ontmoeting tijdens het International Film Festival Rotterdam. “Als puber raak je gefascineerd door muziek, drugs en extremen. Je zoekt de grenzen op. Je leest Fear and Loathing in Las Vegas en William S. Burroughs Naked Lunch. Daarvandaan is het maar een kleine stap naar Crash en The Atrocity Exhibition. Zo ontdekte ik Ballard als tiener. Zijn proza was toen al op een onwerkelijke manier voorspellend. Toen ik High-Rise teruglas en begreep dat Ballard een grotere invloed heeft gehad op mijn filmstijl en manier van denken dan ik me in eerste instantie realiseerde, wist ik dat ik de film maken moest. [Phillip K.] Dick en Ballard hebben al het voorwerk gedaan voor onze huidige manier van denken en leven.”
Je films van vóór HIGH-RISE hebben vaak iets intiems. DOWN TERRACE beperkt zich tot claustrofobische kamers en het uiteenvallen van een misdaadfamilie. SIGHTSEERS draaide vooral om de relatie tussen de twee hoofdpersonages. De schaal van HIGH-RISE is enorm als je het daarmee vergelijkt.
“HIGH-RISE is een grote film qua productiemiddelen en organisatie, maar de overstap is verder niet zo groot. Het grootste verschil was dat ik met meerdere groepen acteurs moest werken, terwijl dat in mijn vorige films beperkt bleef tot één hechte groep. Het is een andere tijdsverdeling. De acteerstijl verschilde ook per groep en per scène. Jeremy Irons is als megalomane upperclass-architect Anthony Royal heel anders dan Tom Hiddelston als afstandelijke arts. De grote sets waren ook nieuw voor mij. Van het werken met ‘sterren’ heb ik weinig gemerkt. Uiteindelijk moeten ze gewoon hun werk doen en dat hebben ze perfect gedaan.”
Nu is HIGH-RISE geen traditionele period piece, maar de historische look is wel belangrijk voor de film. Kan je iets vertellen over de art direction?
“Brutalistische architectuur, met zijn voorkeur voor ruw beton en een strakke indeling van de ruimte, was vooral een visueel referentiepunt. Als bouwstijl heeft het brutalisme in Engeland veel invloed gehad, ook al is het inmiddels een negatieve term geworden. Nu zie je weer een bescheiden herwaardering voor de monumentale gebouwen uit die tijd. Voor de film hebben we gekeken naar Brits brutalisme uit de jaren zestig en en zeventig, omdat het boek zich in die periode afspeelt. Ik was ook geïnspireerd door Le Corbusier en Oost-Europese architectuur. De look moest passen bij het idee in het boek dat het gebouw de mensen op gegeven moment lijkt te controleren. Modernistische architecten dachten dat ze een ruimte konden creëren om mensen op te voeden en te vormen: architectuur als een element van de maakbare samenleving. Dat die intentie niet helemaal is uitgekomen, blijkt uit de grote en anonieme woonblokken die toen gebouwd zijn en de sociale gevolgen voor de mensen die er wonen. Ballard had dat goed door.”
Naast het grote gebouw zijn er nog de losse appartementen die per personage verschillen en steeds iets vertellen over hun bewoner.
“In feite hadden we op de set voor ieder appartement steeds dezelfde ruimte ter beschikking, die we telkens weer moesten aanpassen. De uitzondering was het penthouse van Anthony Royal, die als een soort heerser de grootste en meest imposante ruimte heeft. De details waren belangrijk. Dr. Robert Laing (Hiddelston) nestelt zich nooit helemaal in zijn nieuwe huis. De dozen staan nog in de gang. Hij is iemand die niet kan aarden en geen thuis heeft. Het gezin dat naast hem woont heeft juist te weinig ruimte en je voelt dat omdat het daar steeds vol staat. We hebben, om nog een ander appartement te suggereren, de ruimte zelfs gespiegeld gefilmd. Dat was wel moeilijk regisseren omdat je oriëntatie opeens compleet verandert.”
Je hebt Portishead weten te strikken voor de soundtrack. Zij wagen zich aan een heel bijzondere versie van ABBA’s S.O.S.
“Amy [Jump, scenariste-GV] had het idee om S.O.S. te gebruiken in de film. In SIGHTSEERS had zij ook al zoiets gedaan met Tainted Love van Soft Cell, dat weer een cover is van een ouder soulnummer van Gloria Jones. Ik houd ervan als een bekend liedje met een bepaalde sfeer en lading compleet getransformeerd wordt tot iets nieuws. Ik had het geluk dat ABBA toestemming gaf en dat ik in contact kwam met Geoff Barrow van Portishead. Ze besloten na zeven jaar weer een nummer te maken, speciaal voor de film. Hun versie van S.O.S. geeft je een emotionele klap. Toen ik de scène terugzag met de muziek eronder moest ik bijna janken.”
HIGH-RISE draait op 15 en 22 april op het Imagine Film Festival en gaat op 30 juni uit in de Nederlandse bioscopen. In België draait de film vanaf 6 juli.
Interview afgenomen tijdens het International Film Festival Rotterdam. Een langere versie van dit interview verscheen eerder in Schokkend Nieuws 119. Copyright George Vermij. Overname uitsluitend na goedkeuring van de rechthebbende. Online gepubliceerd op 20 april 2016.
