Op Cannes 2015 ging een bijzondere oorlogsfilm in première: THE WAKHAN FRONT. Op het eerste gezicht lijkt het een realistische oorlogsfilm in de stijl van AMERICAN SNIPER en THE HURT LOCKER, maar halverwege blijkt niets te zijn wat het lijkt. De Franse regisseur en schrijver Clément Cogitore belde met Schokkend Nieuws om te praten over zijn moeilijk definieerbare regiedebuut, dat aanstaande zaterdag ook te zien is in EYE tijdens de Imagine Limited Edition.
THE WAKHAN FRONT is niet in een genrehokje te plaatsen. De Engelstalige titel geeft dit niet weg, maar de Franse titel doet al iets vermoeden: NI LE CIEL, NI LA TERRE. Dat vertaalt naar ‘noch de hemel, noch de aarde’. Wat begint als een realistische film over de huidige oorlog in Afghanistan, begint langzaam steeds bovennatuurlijker te worden. Capitaine Antarès Bonassieu (Jérémie Renier) is de leider van een team soldaten in Afghanistan, die eigenlijk hun tijd alleen maar door proberen te komen. Er gebeurt namelijk gewoon niet veel. Totdat twee soldaten opeens verdwijnen uit hun post.
Diezelfde nacht klimt een onbekende groep mensen op een heuvel. Met infrarood- en nachtvisiecamera’s worden hun bewegingen gevolgd. De mensen dragen hun eigen lichten mee, die overdreven fel worden in de nachtvisiecamera. Het doet bijna denken lampen van UFO’s, zeker door de groene omgeving. Maar niemand heeft iets gezien of gehoord van de verdwenen mannen. Camera’s hebben ook niets vastgelegd. Dan begint de Capitaine ook nog eens vreemde dromen te krijgen. Wat is er gebeurd met de soldaten?
Waarom heb je dit verhaal gekozen?
‘Religie en geloof zijn onderwerpen die ik in mijn professionele leven als visual artist al zo’n tien jaar bespreek. Bijvoorbeeld in video’s of foto’s die worden tentoongesteld in galerijen en musea. De vraag die ik stel in THE WAKHAN FRONT is geen nieuwe vraag, namelijk: of er iets is. Een God of iets dergelijks. Dat wilde ik graag bespreken in mijn eerste film. Maar ik wilde niet dat het echt over religie gaat, het gaat meer om het spirituele. Ik heb zelf ook geen antwoord op die vraag, behalve de uitleg van de soldaten zelf. Ik wilde de film gebruiken om gewoon over het spirituele te kunnen praten, zoals dromen, het bestaan van een leven na de dood en God, niet om antwoorden te geven. We hebben zoveel technieken en technologische vooruitgangen, zoals hittecamera’s en Netflix, maar geen antwoord op deze simpele vraag. Daarnaast wilde ik oorlogen bekijken: hoe gedraagt een soldaat zich, hoe gaat hij om met de lokale bevolking?’
Hoe deed je research?
‘Ik heb Franse soldaten geïnterviewd, wat niet gemakkelijk was. In Amerika gaan journalisten mee op pad met soldaten en is het leger vrij open, maar in Frankrijk hebben we een traditie van geslotenheid: het leger praat niet met burgers. Maar het was me toch gelukt. Ik kreeg ook video’s te zien die soldaten hadden gemaakt in Afghanistan, filmpjes van hoe de soldaten onderling met elkaar omgingen, maar ook hoe ze contact legden met de lokale burgers. In het begin van de film zit een scène waarin de soldaten een huis binnengaan om met lokale mannen te onderhandelen over een schaap. Dat is direct geïnspireerd op de videobeelden die ik mocht zien.’
Hoe creëerde je de balans tussen paranormaal en realistisch?
‘Ik wilde een mix maken van een realistische wereld met elementen die dat tegenspreken. Het moest gegrond zijn, het moest duidelijk en realistisch zijn. De kijker moet het idee hebben dat de personages echt in Afghanistan zijn tijdens de oorlog. En als dat is vastgesteld, beginnen dingen te veranderen. Op die manier kan je als kijker beter begrijpen dat het nou eenmaal niet gemakkelijk is.’
‘Daarnaast wilde ik ook graag met genre spelen. THE WAKHAN FRONT is een oorlogsfilm, maar ook een detective, et cetera. Als kijkers zijn we zo gewend aan genre-codes, zoals wanneer we de antagonisten kunnen verwachten. Zo is er bijvoorbeeld een moment in de film dat iemand naar buiten loopt, en je verwacht dat er iets met die persoon gebeurt, omdat je dat altijd in films hebt gezien. Daar wilde ik graag mee spelen.’
Dit is je regiedebuut. Hoe was het filmen?
‘Een totale nachtmerrie! We waren ver van de bewoonde wereld aan het filmen in de bergen van Marokko. We hadden te maken met weer, zandstormen, zware materialen, vuur, schorpioenen, lokale gemeenschappen. Het project vocht tegen zichzelf, we zaten zelf in een soort oorlog. Het was moeilijk voor iedereen. We hadden weinig geld en tijd. Ik ben enorm fan van Werner Herzog en het filmen van zijn film RESCUE DAWN was notoir zwaar. Zo lastig was onze shoot nou ook weer niet. Maar dat het moeilijk was gaf THE WAKHAN FRONT wel extra persoonlijkheid en energie. Die vermoeidheid die je ziet bij de acteurs is echt, en dat maakt de film extra realistisch. Die zwaarmoedigheid, vermoeidheid en duisternis voegde alleen maar toe aan de film. Na de shoot ging het juist van een leien dakje, montage was vrij gemakkelijk. We moesten alleen de film vinden.’
En hoe was het om je werelddebuut te hebben op Cannes, één van de grootste filmfestivals ter wereld?
‘Dat was fantastisch. Het was een grote verrassing. Je stuurt je film op naar Cannes, wat honderden anderen ook doen, en maar een paar films worden uiteindelijk gekozen. Op die beslissing moet je heel lang wachten en dat wachten is het moeilijkst. Wij werden gekozen, maar op dat moment was de film nog niet eens af. We moesten hem direct nadat we hem hadden afgemaakt insturen. De film werd vertoond en toen was de kritische reactie ook nog goed. Het voelde als een soort droom.’
‘Wat me is opgevallen is dat de film heel anders wordt ontvangen als hij als een bepaalde manier wordt gepromoot. Als het wordt vertoond als een oorlogsfilm, zijn mensen vaak teleurgesteld. Ze verwachten bepaalde dingen van een oorlogsfilm en die biedt mijn film niet. Dan is de reactie niet zo goed. Als het wordt aangekondigd als een arthouse film, zijn de reacties juist wèl goed. Als je aan mij zou vragen welk genre deze film is, zou ik je geen antwoord kunnen geven. Ik zie het gewoon als mijn film.’
Heb je al een volgend project op het oog?
‘Mijn volgende film speelt zich af in Parijs. Het gaat over een medium, maar verder dan dat ben ik nog niet. Ik hoop in 2016 te kunnen filmen.’
THE WAKHAN FRONT is te zien tijdens de Imagine Limited Edition in EYE, Amsterdam, op zaterdag 12 december.
